اختیار معرفه الرجال المعروف برجال الکشی

توضیحات

اختیار معرفه الرجال یا اختیار الرجال معروف به رجال کشی

کتاب حاضر در اصل با نام «معرفه الناقلین»، از تألیفات ابوعمرو، محمد بن عمر بن عبدالعزیز کشى، از علما و بزرگان نیمه اول قرن چهارم هجرى است.

شیخ طوسى (متوفاى ۴۶۰ هجرى) نام کتاب را «معرفه الناقلین عن الأئمه الصادقین علیهم‌السلام» دانسته و آن را تلخیص و تهذیب نموده و در سال ۴۵۶ هجرى برای شاگردش املاء کرده و آن را «اختیار معرفه الرجال» نامیده است.

بنابراین کتاب حاضر مهذّب «معرفه الناقلین» کشى است که با نام «اختیار معرفه الرجال» توسط شیخ طوسى منتشر شده است.

رجال کشى و فهرست نجاشى به عنوان اولین کتاب‌هاى این فن و مهمترین منبع هستند و سخن این دو کتاب حجتى است برای همۀ محققین و علماى متأخر از آنها.

1. بر خلاف فهرست شیخ و رجال نجاشى که نام مؤلفین شیعه را با نام کتاب‌هایشان آورده‌اند و هدفشان اثبات کثرت نویسندگان و کتب شیعیان است و جنبۀ رجالى کتاب جنبه‌اى فرعى است نه غرض اصلى نویسنده؛ مؤلف رجال کشى تنها روایات و اخبار ائمۀ علیهم‌السلام را پیرامون رجال و راویان حدیث جمع نموده و غرض اصلى جنبۀ رجالى کتاب است نه چیز دیگر.
2. همچنین این کتاب با رجال شیخ طوسى نیز روشى کاملا متفاوت دارد چرا که شیخ در رجال در صدد جمع‌آورى اسماء اصحاب پیامبر صلى‌الله‌علیه‌وآله و ائمه علیهم‌السلام است و در بسیارى موارد تنها نام راویان را ذکر کرده و توضیح اضافه‌اى ندارد؛ اما در اینجا هدف اصلى جرح و تعدیل روات است نه جمع‌آورى اسامى آنها و به همین جهت این کتاب در جنبۀ رجالى ترجیح داده مى‌شود.

کشى در کتاب خویش به ذکر روایات پیرامون شخصیت راویان و اصحاب ائمه علیهم‌السلام اکتفا کرده و هیچگونه اظهار نظرى نکرده است.

در مواردى هم که دو یا چند روایت با هم متعارض هستند بجز مواردى اندک هیچ سخنى در جمع و ترجیح روایات ندارد.

مؤلف (یا شیخ طوسى هنگام تهذیب کتاب) تنها روات شیعه را ذکر کرده و روات اهل تسنن تنها در مواردى در متن کتاب آمده‌اند که برای شیعه روایتى داشته باشند.

نکتۀ دیگر در مورد رجال کشى آن است که این کتاب مشتمل بر نام راویان ثقه و ضعیف است و از هر دو نوع روات در آن آمده است.پس وجود نام یک راوى در این کتاب دلیل موثق بودن یا شیعه بودن او نیست.

بنا بر آنچه نقل شده کتاب معرفه الناقلین بسیار غلط داشته که یا از جانب املاء کننده بوده یا ناسخ کتاب و یا به احتمال ضعیف از اصل کتاب غلطها در آن بوده‌اند؛ لذا شیخ طوسى تصمیم به تهذیب آن گرفت و با نام «اختیار الرجال» آن را باز نویسى کرد.در این ویرایش که در سال ۴۵۶ هجرى – چهار سال قبل از وفات شیخ – بوده چند احتمال هست:

1. بعضى احتمال داده‌اند اصل کتاب شامل روات شیعه و سنى بوده که شیخ روات سنى را از آن حذف کرده است.
2. روایاتى که مشکل سندى یا متنى داشته‌اند را حذف کرده که در نتیجه تراجم بعضى افراد از کتاب حذف شده و حجم کتاب کمتر شده است.
3. اشکالات و اغلاط کتاب را در نسبت افراد و طبقه آنها و غلطهاى متن کتاب را اصلاح نموده (این غلطها یا از ناسخ بوده یا در اصل کتاب موجود بوده است.) و…