ارشاد القلوب دو جلدی

توضیحات

ارشاد القلوب نوشته حسن بن ابى الحسن دیلمى، از علماى قرن هشتم هجرى است که حاوى مواعظ قرآن و سنت و فضائل امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام(ع) و اهل‌بیت پیامبر(ص) مى‌باشد.

موضوع کتاب در مواعظ با استفاده از قرآن و سنت و ذکر فضائل امیرالمومنین علی و ائمه علیهم‌السلام و ذکر روایات آن‌ها می‌باشد.

جزء اول کتاب در حکمت‌ها و مواعظ قرآن و سنت است و جزء دوم در فضائل امیرالمؤمنین و اولاد طاهرین آن حضرت علیهم‌السلام می‌باشد.

مصنف در مقدمه کتاب می‌فرماید: «چون دیدم سلطان شهوت و غضب بر مردم تسلط یافته و مردم مشغول به خود شده‌اند و آخرت را فراموش کرده‌اند، این کتاب را نوشتم و آن را «ارشاد القلوب الی الصواب» نام نهادم تا هر کس به آن عمل کند از عذاب الیم الهی در امان بماند».

دیلمی در کتاب خود روایات را به طور مستقیم از پیامبر و ائمه علیهم‌السلام نقل کرده و دلیل کار خود را شهرت داشتن این روایات در کتب روایی ذکر می‌کند ولی با این حال کسی روایات کتاب را مرسله ندانسته و تمام روایات آن را مسند می‌دانند. از آن جا که مؤلف روایات را بدون سند ذکر کرده، کاملاً مشهود است که قصد دیلمی تألیف کتاب روایی نبوده بلکه فقط قصد بیدارکردن خفتگان و غفلت‌زدگان را با ذکر مواعظ معصومین علیهم‌السلام داشته است.

مؤلف ابتدا مواعظی گرانبها از قرآن کریم نقل کرده پس از آن مواعظ پیامبر و ائمه علیهم‌السلام را آورده سپس ابواب کتاب را آغاز نموده است. عناوین باب‌ها طوری تنظیم شده که بیشترین اثر تذکاری و موعظه‌ای و اخلاقی را برای خواننده کتاب به دنبال داشته باشد.

در جزء اول ابتدا بحث موعظه سپس ذمّ دنیا و دنیاگرایی و امراض قلبی و رذائل اخلاقی را مطرح کرده و پس از آن به بحث توبه، خوف، رجاء و صفات حسنه از قبیل شکر، یقین و سایر موارد به طور مفصل پرداخته و در لابه‌لای فصول، بحث‌هایی با عنوان مواعظ یا احادیثی از امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام و احادیث منتخبه را آورده است.

در جزء دوم کتاب بحث مبسوطی در فضائل و مناقب اهل بیت علیهم‌السلام مانند انتساب تمام علوم به امیرالمومنین علی علیه‌السلام، فضائل آن حضرت، فضائل حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها، شجاعت و جنگ‌های مولای متقیان، کلمات آن حضرت، مناظرات و احتجاج‌های حضرت با علمای ادیان مختلف، فضل امت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بر سایر امت‌ها، فضایل سایر ائمه اطهار علیهم‌السلام و معجزات و کرامات قبر شریف حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام در نجف اشرف و ذکر جریانات تاریخی مستند پیرامون آن می‌باشد. دیلمی از این مباحث استفاده اخلاقی کرده و از آنجایی که خود اهل سیر و سلوک و اهل عمل بوده و کلامی گیرا و نفسی گرم داشته که مطالعه کننده تحت تأثیر آن قرار می‌گیرد. منبع