ترجمه اصول المعارف

توضیحات

اصول المعارف تالیف فیض کاشانی مشتمل است بر یک دوره از مباحث مهم فلسفه به روش حکمت متعالیه ملاصدرا و در واقع تلخیص کتاب عین الیقین خود مؤلف است. این رساله مشتمل است بر مباحث تحقیقى و عالمانه‏ اى در وجود و عدم، و معرفت ذات بارى تعالى، و صفات اسماء الهى، علم و جهل، ماهیات و تعینات آن، علت و معلول و معرفت غایات، و بیان آنکه خداوند غایت جمیع اشیاء است، و فاعل تام در دار وجود اوست، حرکات و تجدد طبیعت، و حدوث عالم از طریق حرکت جوهر، بیان حرکت و زمان و معناى ازل و ابد، و تنزه خداوند از حدوث و حرکت، سماوات و ارض و برزخ و بین این دو، معرفت نفوس و عقول و ملائکه و شیاطین، و بیان معانى خیر و شر و لذت و الم، و معرفت ثواب و عقاب و نار، و بیان انقطاع عذاب از اهل نار، اقسام جنت و نار و بیان اصول نشأت و حقایق موجودات و ارواح، تفصیل وجوه فرق بین دنیا و آخرت و نحوه وجود جسمانى.

نویسنده در این کتاب از نقل کلمات مشهور و اقوال و آرایى که مسلم نیست و مورد نقض و ابرام و متحمل شکوک و مناقشات و منشأ مردود و مناقضات است، احتراز جسته، فقط به ذکر طریق حق و نقل مطالب و تحقیق در آرایى که مورد تأیید بلکه مختار و اهل توحید و سالکان مسلک ایقان است، اکتفا نموده است.

کتاب حاضر گرچه چکیدۀ مصنفات فلسفی سابق فیض کاشانی است، لکن او در این کتاب سعی کرده نکته‌هایی بدیع را بگنجاند و بیان واضحی را اختیار کند؛ او با این کار به دنبال گشودن بابی برای ورود به جهان فلسفی خود است.

اصول المعارف از مسائل اساسی چون وجود و زمان و حرکت و چیستان عالم به سخن ‌می‌آورد، یعنی پرسش‌هایی که همواره ذهن آدمی را به خود مشغول داشته است. با این حال، فیض کاشانی به دور از درازگویی تمامی این پرسش‌ها را مطرح می‌کند.

نوشتار حاضر، هم مناسب حال محققان و دانشجویان است و هم می‌تواند به مخاطبان دیگر در فهم فلسفی خود و جهان اطراف کمک شایانی بکند. استدلال‌های این کتاب بسیار روشن است و با اندکی تأمل می‌توان به فهم آن نائل شد، در عین حال مصنف به هیچ روی از غنای بحث‌ها نکاسته و کوشیده عمق راستین مطالب را حفظ کند و در عین حال راهی باشد برای فتح باب نگرش فلسفی به قرآن.

عناوین ابواب دهگانه و خاتمه کتاب اصول المَعارف:

• باب اوّل دربارۀ وجود و عدم که در آن معرفت ذات نهفته است؛
• باب دوّم دربارۀ علم و جهل و مقصود از آن‌ها که در شناختِ صفات نهفته است؛
• باب سوّم دربارۀ معرفت به اسماء؛
• باب چهارم دربارۀ ماهیت‌ها و تعیّن‌های آن که مربوط به معرفت ماسوای الله است؛
• باب پنجم دربارۀ سبب و مسبب که در آن معرفت غایت‌ها نفهته است؛
• باب ششم دربارۀ طبایع، تجدد و ارواح آن و در دانش معرفت به حدوث عالم و تسبیح آن نهفته است؛
• باب هفتم دربارۀ حرکت، زمان، مکان و توابع آن‌ها؛ در این باب شناخت به ازل و ابد و اینکه الله سبحانه، و نیز عالم از این حیث که مجموع است، از حرکت و زمان مبرّاء هستند، نهفته است؛
• باب هشتم دربارۀ آسمان‌ها و زمین و آن‌چه میان آن‌هاست و در آن شناخت نفوس و عقول و قوا و ملائکه و اجنّه و شیاطین است؛
• باب نهم دربارۀ خیر و شرّ و لذّت و رنج که در آن شناختِ ثواب و عِقاب و بهشت و آتش نهفته است؛
• باب دهم دربارۀ اصول جهان‌ها و حقایق موجودات و ارواح و صور و قالب‌های آن‌ها و در آن شناخت تأویلِ امر متشابه و تعبیر خواب‌ها نهفته است؛
• خاتمه دربارۀ توسعۀ وجوه تمایز میان دنیا و آخرت و دربارۀ چگونگی وجود جسمانی.