توبه : الأوبه الی التوبه من الحوبه

توضیحات

توبه متن و ترجمه رساله «الأوبه إلی التوبه من الحوبه» است

الاوبه الی التوبه من الحوبه رساله‌اى است عربى اثر علامه حسن حسن‌زاده آملى، که در آن، موضوع «توبه» بررسى و تببین و به همراه ترجمه فارسى آن، به قلم ابراهیم احمدیان، منتشر شده است. این رساله، در تکمله «منهاج البراعه فی شرح نهج‌البلاغه» در شرح خطبه دویست‌وسى‌وپنجم نهج‌البلاغه، اثر نویسنده، تألیف شده است.

کتاب با مقدمه مختصرى از نویسنده در اشاره به نام کتاب و انگیزه نگارش آن آغاز و مطالب در سیزده شماره و یک خاتمه، سامان یافته است. ترجمه کتاب نیز در ضمن سیزده فصل ارائه شده است. نویسنده در این کتاب، مباحث فلسفى، اخلاقى و اجتماعى مربوط به مقوله توبه را مطرح ساخته و در خصوص هر مبحث، به احادیث، روایات و سخنان بزرگان علم و دین، اشاره کرده است.

در این اثر، متن عربى در ابتدا و ترجمه آن در ادامه، به تفکیک ارائه شده است.

در شماره نخست مباحث، مسأله توبه و تعلق به امور جسمانى، مورد بحث قرار گرفته است. نویسنده معتقد است تعلق به امور جسمانى، موجب دورى نفس از معقولات و اشتغالش به مجردات بوده و شدت تعلق و غرق گشتن در عالم طبیعت، نفس انسان را از نیل به کمال، باز مى‌دارد

در شماره دوم، این مطلب عنوان گردیده است که بر همه بندگان خداوند، واجب است که از جمیع گناهان و معاصى خویش، توبه کنند. انطباق حکم عقل و شرع؛ فورى بودن ؛ تقسیم توبه به اعتبار انواع گناهان و شرط اداى حقوق خداوند و مردم براى صحت توبه از جمله مباحث این قسمت مى‌باشد.

در شماره سوم، به بررسى ادله قایلین به صحت توبه مبعضه (توبه از برخى گناهان) و منکرین آن پرداخته شده است. نویسنده ضمن بررسى اقوال مخالفین و موافقین، صحت آن را همانند محقق طوسى، علامه حلى و شیخ بهایى پذیرفته است.

مسأله جواز توبه موقت در شماره چهارم، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است. نویسنده ضمن بیان ادله قایلین به جواز و بررسى آن، در نهایت قول به عدم جواز را پذیرفته است.

در پنجمین شماره، وجوب توبه از گناهان بزرگ و کوچک بررسى شده است. گروهى از معتزله، معتقدند که توبه، تنها از گناهان کبیره که کبیره بودن آن‌ها معلوم و آشکار و یا مظنون است، واجب است. و عده‌اى دیگر گفته‌اند، در گناهانى که قبلاً از آن‌ها توبه نموده است، توبه مجدد لازم نیست. اما به اعتقاد امامیه، توبه از جمیع گناهان، چه صغیره و چه کبیره و چه پیشتر از آنها توبه کرده باشد، لازم است.

در شماره ششم، به توبه تفصیلى و اجمالى پرداخته شده است. و در شماره هفتم، به مسأله یادآورى گناه اشاره شده است. نویسنده معتقد است توبه، تنها در جایى محقق است که گناهى انجام پذیرد و اگر از کسى گناهى سرزند و سپس توبه کند و پس از آن، گناه را به یادآورد، نمى‌توان چنین عملى را قبیح دانست و اساساً گناهى به وقوع نپیوسته است تا توبه نیز لازم شود

در شماره هشتم، به مسأله عزم بر بازنگشتن بر گناه پرداخته شده و این مبحث مورد بررسى قرار گرفته است که اگر کسى مرتکب گناه شود و سپس از گناه خویش دست کشیده، توبه کند و بر آن شود که هرگز چنین گناهى از او سر نزند، آیا فقط در صورتى‌که بر انجام آن گناه قدرت داشته باشد، توبه‌اش صحیح است یا اینکه وجود قدرت در صحت آن شرط نیست

مراد از قبول توبه، در شماره نهم توضیح داده شده است. به نظر نویسنده، مقصود از قبول توبه، ساقط شدن عقابى است که بر گناه مترتب است. وى معتقد است سقوط عقاب به‌واسطه توبه، تفضل خداى تعالى است نه امرى واجب

در شماره دهم، ضمن بیان استحباب غسل براى توبه، به برخى گناهان بزرگ و کوچک، اشاراتى شده است. در شماره یازدهم، آداب توبه به نقل از ریاض السالکین بیان گردیده است.

در شماره دوازدهم، مطالبى پیرامون شتاب در توبه، به نقل از کتاب «ریاض السالکین» و «کشکول» شیخ بهایى آمده و در آخرین شماره، به برخى آیات و روایاتى در تشویق بر توبه اشاره گردیده است.

در خاتمه، خطبه دویست‌وسى‌وپنج «نهج‌البلاغه» ذکر و پس از شرح واژگان و بررسى اعراب این خطبه، به معنا و ترجمه آن، پرداخته شده است.

در ترجمه کتاب، مترجم شیوایى و رسایى متن را در اولویت قرار داده و لذا چنین به نظر مى‌رسد که در برخى موارد، رعایت امانت در ترجمه، زیاد مد نظر نبوده است و ترجمه‌اى تقریباً آزاد، ارائه شده است.

ویژگى دیگر این ترجمه، آن است که مترجم، عنوان «فصل» را به جاى «شماره» برگزیده است. در انتهاى هر فصل، توضیح مطالب متن، که در پاره‌اى موارد، مفصل مى‌باشد، تحت عنوان «یادداشت‌هاى فصل» آمده است. منبع