توحید مفضل

توضیحات

توحید مفضل حاوى مطالب سودمندى در مورد خلقت انسان و جهان و اثبات وجود خداى متعال و علم و قدرت و حکمت اوست که امام صادق علیه السلام در چهار جلسه براى مفضل بیان فرمودند و مفضل با اجازه‏ امام مى ‏نوشت.

این رساله‏ پر ارج که توسط علامه مجلسى و برخى دیگر از دانشمندان ترجمه و چاپ شده براى همگان مفید و سودمند، و مطالعه‏ آن براى همه‏ علاقمندان به مسائل توحید و متفکران در آیات عظمت الهى لازم است.

«سید بن طاوس‏» در«کشف المحجه‏» به فرزند خود توصیه مى‏ کند که این رساله را مطالعه نماید ، و در جاى دیگر نیز مى‏ فرماید: کسى که به سفر مى‏ رود از کتابهایى که باید همراه داشته باشد یکى توحید مفضل است.

مفضل، خود در مقدمه‏ رساله مى‏گوید:

«روزى به هنگام غروب در مسجد پیامبر(ص) نشسته بودم، و در عظمت پیامبر و آنچه خداوند بدان بزرگوار از شرف و فضیلت عطا کرده مى ‏اندیشیدم… ناگاه ‏«ابن ابى العوجاء» که یکى از لامذهبان آن زمان بود وارد شد، و در جائى نشست که‏ من سخن او را مى‏ شنیدم، چون قرار گرفت مردى از دوستانش نیز در رسید و نزدیک او نشست، ابن ابى العوجاء و دوستش به ترتیب درباره پیامبر(ص) مطالبى بیان داشتند.

پس از این گفتگو سخن از آفریدگار جهان به میان آوردند، و حرف را بدانجا رساندند که جهان را خالقى و مدبرى نیست، و همه چیز بدون خالق و مدبر از طبیعت پدید مى‏ شود، و پیوسته چنین بوده و چنین خواهد بود!

چون این سخنان واهى از آن بدور مانده از رحمت ‏حق شنیدم، از شدت خشم خود دارى نتوانستم و گفتم: اى دشمن خدا، زندیق و بى دین شدى و پروردگارى که ترا به بهترین ترکیب و صورتى آفریده و ترا از حالات گوناگونى گذرانده تا به این حدت رسانده است انکار کردى، اگر در خود اندیشه کنى و به حس و دریافت ‏خود رجوع نمائى بى‏تردید دلایل پروردگار و آثار آفرینش خداى متعال در تو مستقر و شواهد وجود خدا و قدرت او، و برهان علم و حکمتش در تو آشکار و روشن است.

ابن ابى العوجاء گفت:«اى مرد! اگر تو از متکلمانى (کسانی که از بحث عقاید آگاهى داشتند و در بحث و جدل ورزیده بودند) با تو به روش آنان سخن بگویم، و در آن صورت اگر ما را مجاب سازى ما از تو پیروى کنیم، و اگر از آنان نیستى سخن گفتن با تو سودى ندارد. و اگر از یاران جعفر بن محمد صادق هستى، او خود چنین با ما سخن نمى‏ گوید، و به این طریق با ما مجادله ‏نمى‏ کند، او گفتار ما را بیش از آنچه تو شنیدى بارها شنیده و دشناممان نداده و در پاسخ ما از اندازه بیرون نرفته است، او آرام و بردبار و خردمند و متین است، و هرگز خشم و سفاهت‏ بر او چیره نمى‏ شود و از جاى بدر نمى‏ رود، سخنان و دلایل ما را مى ‏شنود آنچه در خاطر داریم بر زبان مى‏ آوریم و گمان مى‏ کنیم بر او پیروز شده‏ ایم، آنگاه با کمترین سخن دلایل ما را باطل مى‏ سازد و با کوتاهترین کلام حجت را بر ما تمام مى‏ کند چنان که نمى ‏توانیم به پاسخ بر آئیم. اینک تو اگر از اصحاب اویى چنان که شایسته‏ اوست‏ با ما سخن بگو.»

من اندوه ناک از مسجد بیرون آمدم و در آنچه اسلام و مسلمانان به کفر این ملحدان و شبهات ایشان در انکار آفریدگار مبتلا شده‏ اند فکر مى‏ کردم، پس به خدمت ‏سرورم امام صادق علیه السلام رفتم، امام چون مرا افسرده و اندوهگین دید، پرسید: ترا چه مى ‏شود؟

من سخنان آن دهریان را به عرض رساندم، فرمود:

«براى تو از حکمت آفریدگار در آفرینش جهان و حیوانات و درندگان و حشرات و مرغان و هر جاندارى از انسان و چهارپایان و گیاهان و درختان میوه ‏دار و بى میوه و گیاهان خوردنى و غیر خوردنى بیان خواهم کرد چنانکه عبرت گیرندگان از آن عبرت گیرند و بر معرفت مؤمنان افزوده شود، و ملحدان و کافران در آن حیران بمانند، بامداد فردا نیز نزد ما بیا.»

از این توفیق نایاب سخت ‏شاد شدم و به خانه آمدم، و درانتظار آن وعده‏ جانبخش شب بر من دراز شد.