زهره الریاض و نزهه المرتاض

توضیحات

زهره الریاض و نزهه المرتاض، اثر جمال‌الدین احمد بن موسى بن طاووس حلى، با تحقیق سید محمدحسینى نیشابورى، در موضوع اخلاق و عرفان، به زبان عربى مى‌باشد.

مقامات علمى، عرفانى و ادبى نویسنده این کتاب، جایگاه فقهى او در میان فقهاى نامدار شیعه و خاندان آل طاووس و نظرات او در علم رجال، از یک‌سو و از سویى دیگر، با توجه به شاگردانى که تربیت نموده و مدح و ثناى بزرگانى از علماى شیعه، همچون: علامه حلى، حسن بن داود حلى، شیخ حر عاملى، محدث نورى و سایرین درباره شخصیت وى، بالطبع بیانگر اهمیت این کتاب مى‌باشد

این کتاب، شامل مقدمه مفصلى از محقق کتاب، مقدمه مؤلف، هفت فصل و خاتمه‌اى کوتاه مى‌باشد.

کتاب بر اساس ذوق ادیبانه و عارفانه‌ى نویسنده، از بحث محبت و معرفت خداوند متعال، تا مباحث اخلاقى دیگر، به سبکی ادیبانه و نثرى زیبا، مختصر و مفید، همراه با اشعارى از خود مؤلف و سایر شعراى معروف عرب، نگارش یافته است.

محقق کتاب، سید محمدحسینى نیشابورى در مقدمه‌اش، به بیان زندگانى، نسب و خاندان علمى آل طاووس، مدایح علما، اساتید و شاگردان، تألیفات، ذوق ادبى او در نثر و شعر، تاریخ وفات و مدفن وى، نُسَخ خطى‌اى که در تحقیق این اثر از آن استفاده نموده و ذکر نمونه‌اى از آن نسخ خطى پرداخته است.

نویسنده در «فصل اول» به این مطلب اشاره نموده که عارف و سالک الهى، از طریق کسب معارف الهیه، داراى صفاتى مى‌شود که او را به محبت خالص پروردگار مى‌رساند و در این میان، معرفت و محبت، دو بال براى پرواز عارف الهى است.

«فصل دوم»، مختص به حب خداوند متعال است. در این فصل، ویژگى‌هاى محب و دوستدار خدا، چگونگى محبت وى به محبوب، مشقت و لذت محبت و طریقه ابراز محبت و دوستى بیان شده است.

«فصل سوم»، شامل دو مناجات‌نامه زیبا، مسجع و محکم از مؤلف است.

نویسنده در «فصل چهارم»، به بیان موعظه‌هایى زیبا و نافذ در قالب نثرى مسجع پرداخته؛ گاه از هنگامه بیدارى انسان از خواب غفلت سخن گفته و گاه نکته‌اى ظریف در باب عالم و شاک و وجوه حکمتِ حرمت نگاه به آنچه حلال نیست و… پرداخته است.

«فصل پنجم»، در باب آداب معاشرت و دوستى با برادران دینى است. در این فصل، مؤلف به بیان چگونگى خلوص در دوستى، انواع عتاب و ترک آن و ارزش عمر آدمى پرداخته است.

«فصل ششم»، در بررسى عارفانه جایگاه صبر در برابر حوادث روزگار، زشتى ناشکیبایى و بیان ادیبانه شجاعت جعفر بن ابى‌طالب، حضرت امیرالمؤمنین و امام حسین(ع) مى‌باشد

در «فصل هفتم»، نویسنده ابتدا مباحثى در مورد فضل بنى هاشم و فخر ایشان بیان مى‌دارد. در ادامه، مطالبى را که در مراحل سیر و سلوک رعایت مى‌شود، مطرح مى‌کند؛ مانند کم خوردن، مذمت غیبت، کرم، بذل، حلم، وفادارى، دشمنى عقل با هواى نفس و بهره‌مندى از مشورت و تجارب دیگران. همچنین آنچه مؤلف در حرم حضرت على(ع) به ایشان عرض مى‌کند و برخى مباحث اخلاقى و حکیمانه نیز، از دیگر مسائل مطرح در انتهاى این فصل است.