سلوک با فرزند؛ نه حرف من، نه حرف تو، حرف خدا

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ‌

اَلْحمدُ للهِ الّذی هَدانا لِحَمدِه وجَعَلَنا مِنْ اَهْلِه و سَبَّلَنا فی سُبُلِ اِحْسانِه لِنَسْلُکَها بِمَنِّهِ اِلَی رِضوانِه وَالصَّلاهُ والسَّلام عَلیَ اَفْضَلِ مَنْ دَعا اِلَی سبیلِ رَبِّه بِالْحِکْمَهِ والْمَوْعِظَهِ الْحَسَنهِ سَیّدِنا مُحَمَّدٍ وَآلِه اَجمعین لا سیّما الامامِ الْمُبینْ الحجّهِ القائمِ المنتَظِرالْمَهدی وَاللَّعْنُ الدّائِمُ عَلَی اَعْدائِهِمْ اَجمعین.

سخن آغازین

از آغازین روزهای انتشار کتاب «سلوک با همسر» همواره از سوی بعضی از خواص و عوام مورد این درخواست واقع می‌شدم که کتابی را با چنین رویکردی، در رابطه با «سلوک با فرزند» به رشتهٔ تحریر درآورم و هر بار که با آنها مواجه می‌شدم، درخواست خود را تکرار می‌کردند و از خلأ چنین نگاهی به فرزند و ضرورت تغییر نگرش مادی به او که حاصل نسخه‌های وارداتی در امر تربیت و پرورش فرزند می‌باشد سخن به میان می‌آمد تا اینکه ذات اقدس حضرت احدیّت جلّ‌جلاله توفیقم داد که به تسوید این اوراق بپردازم و کلماتی را در این باب در اختیار پدران و مادران و مربیان بزرگوار قرار دهم، بدان امید که درسی باشد برای این فقیر محض و مذکّـِری باشد برای همه کسانی که عهده‌دار امر تربیت می‌باشند و مثمر ثمر باشد برای همه فرزندان عزیزی که نهال شخصیتی آنها نیازمند آبیاری از چشمه حیات معنوی می‌باشد.

همه ما نیازمند به این هستیم که بینش خود را در رابطه با تربیت فرزند، اصلاح نماییم و اصلاح چنین بینشی بستگی تام و تمامی به اصلاح نگرشمان به انسان و حقیقت او دارد؛ انسان‌شناسی غربی، فرزندی مادی تحویل می‌دهد و انسان‌شناسی الهی، فرزندی موحد که از سعادت حقیقی دار دنیاو دار عقبی برخوردار است تحویل می‌دهد.

تربیتی که مبتنی بر انسان‌شناسی الهی باشد، فرزندی مؤمن و صالح، ساخته شده و سازنده، آزاده و مستقل و اثرگذار، و در یک کلمه عبد و بندهٔ حقیقی پرورش می‌دهد.

پدر و مادر باید بدانند که بنده، خلق شده‌اند و باید بندگی کنند و در تربیت فرزندشان جلوه‌های عبودیت را آشکار سازند و هر توصیه‌ای را که نتیجه‌اش خروج از ذی‌عبودیت است مردود بشمارند، چرا که تربیت یعنی عهده‌دار شدن سازندگی و گام برداشتن برای حیات باقی؛ و حیات باقی در گرو عبودیت و التزام عملی به آداب آن می‌باشد و بر همین ملاک است که وقتی از اسکندر ذوالقرنین سؤال شد که: «پدرت را بیشتر دوست داری یا معلّمت را؟ در پاسخ چنین گفت که معلّم را، زیرا او سبب حیات باقی من است و پدرم سبب حیات فانی‌ام می‌باشد».

پس ای عزیز! بکوش تا علاوه بر اینکه پدر و مادر جسمانی هستی، پدر و مادر روحانی نیز باشی که از رسول خدا نقل شده که فرمود: پدرانت سه تا می‌باشند، آنکه تو را به دنیا آورده و آنکه تو را تعلیم داده و آنکه دخترش را به تو تزویج نموده و بهترینشان آن پدری است که تو را تعلیم نموده است؛ «اِنَّ آبائَکَ ثلاثَهٌ مَنْ وَلَّدَکَ ومَنْ عَلَّمکَ ومَنْ زَوَّجَکَ وَخَیْرُ الآباءِ مَنْ عَلَّمَکَ».

طالب قرب الهی و سالک الی الله همواره باید مراقب باشد تا نسبت به فرزندش که بنده‌ای از بندگان حضرت حق جلّ‌جلاله است و به او سبحانه تعلق دارد، حقی را فروگذار نکند و گرفتار حق‌الناس که سد راه سیر عبودی و کسب کمالات روحی و معنوی می‌باشد نگردد و موانع سلوک الی الله را دفع و رفع نماید.

والدین باید به این حقیقت توجه داشته باشند که هم خودشان و هم فرزندشان ابدی هستند و ابد در پیش دارند، درنتیجه باید به گونه‌ای انجام وظیفه کنند و فرزندان خود را پرورش داده و تربیت نمایند که نه ابد خودشان را تخریب کنند و نه فرزندشان را از سعادت حقیقی دنیوی که سعادت ابدیِ اخروی را در پی دارد محروم نمایند و نیز باید بدانند که چنین تربیت و پرورشی، بدون معرفت از اصول و ظرائف آن، امری ناممکن خواهد بود که از علی نقل شده که به کمیل بن زیا فرمود: هیچ حرکت و فعالیتی نیست مگر اینکه تو در آن محتاج و نیازمند به شناخت و معرفت می‌باشی؛ «یا کُمَیْلُ مَا مِنْ‏ حَرَکَهٍ إِلَّا وَ أَنْتَ مُحْتَاجٌ فِیهَا إِلَى مَعْرِفَهٍ».

چه بسیار موانعی که در سیر الی الله برایت پیش می‌آید که ریشه‌اش را باید در عدم معرفت و نادرستی سلوک با فرزند خویش جستجو نمایی، چرا که او در جایگاه فرزندی و شما در جایگاه پدری یا مادری نشسته‌ای، او ضعیف است و شما قوی، او کوچک است و شما بزرگ، و از طرفی معاشرت و همنشینی‌ات با او بیش از همنشینی و معاشرت با دیگران است و هر قدر معاشرت و همنشینی بیشتر باشد، درصد تزاحم‌ها و خطاها بیشتر می‌شود، درنتیجه مراقبت شدیدتر و بیشتری را می‌طلبد و اندک غفلتی ممکن است خسران و حرمان معنوی را به دنبالداشته باشد.

پس در سلوک با فرزندت «نه حرف من، نه حرف تو، حرف خدا» را پیش بگیر و فقط از او سبحانه دم زن و خود را از هرگونه انیّت و منیّت و از خود دم زدنی جدا ساز و تسلیم محض خالق هستی باش.

همانطوری که در مقدمه کتاب «سلوک با همسر» یادآور شده‌ام، مخاطب به خطاب «ای عزیـز»، خودم می‌باشم تا شاید در این قلب به قسوت و ظلمت مبتلا شده، مؤثر افتد و مرا به محاسبه دقیق گذشته‌ام وادارد که اگر حقی از حقوق فرزندانم را تقصیراً یا قصوراً تضییع نموده‌ام، از آنان حلالیت طلبم و آنچه را که قابل جبران است در این فرصت کوتاه باقی‌مانده عمر، جبران نمایم و موانع سیر الی الله را از سر راه خود بردارم و وزر و وبالش را با خود به عالم برزخ نبرم.