شرح الاسماء الحسنی

توضیحات

شرح الاسماء الحسنی نوشتۀ علامه سید حسین همدانى درودآبادى، اثرى است که مؤلف آن را به عنوان مقدمۀ تفسیرى که بر قرآن کریم نگاشته، تصنیف کرده است.

وى در مقدمه این اثر، به بیان امور هشتگانه‌اى که در شرح اسماء حسنى بدان‌ها نیاز است مى‌پردازد. این امور عبارتند از:

1. مقصود از اسم و این که تمام موجودات اسماء حق تعالى هستند و نیز رفع تعارض موجود در احادیث، دربارۀ شمار اسماء الهى است.
2. انتشاء اسماء و کیفیت نامگذارى بدان‌ها و نیز ذکر مراتب صفات خداوند.
3. علم خداوند و کیفیت تعلّق آن به جزئیات و امور حادثه.
4. اسماء جلالیه و جمالیه.
5. اسماء حسنى و غیر حسنى و نورى و ظلمانى.
6. عینیت صفات با ذات و ناصحیح شمردن تقسیم صفات به صفات ذات و صفات فعل.
7. بیان این امر که اسم «اللّه»، اسم ذات خداوند بما هو هو نیست، بلکه به اعتبار اطلاق مقسمى، خداوند، بدین نام خوانده مى‌شود.
8. تحقیق دربارۀ اسم اعظم پروردگار.

پس از بیان امور هشتگانۀ فوق، مؤلف به شرح اسماء حسنى پرداخته و به مطالب مهمّى ضمن شرح اسماء اشاره مى‌کند که عبارتند از: بیان حقیقت بداء و نیز بیان عوالم مختلف نزول أمر، معناى توبۀ بنده و توبۀ پروردگار، معناى ثواب و عقاب، اسم دلیل و دالّ و تفاوت این دو، اسم شفیع و شافع و معناى شفاعت، اسم علیم و حقیقت علم در مورد خداوند و توضیح آنچه در روایات در رابطه با جهات علوم ائمه علیهم‌السلام وارد شده است، اسم متکلّم و بیان اقسام کلام(عقلى، نفسى، خیالى، وهمى و کتبى)، اسم و معناى اطلاق آن بر خداوند و…

در خاتمه کتاب هم مؤلف، به بیان معناى آیاتى مى‌پردازد که در آنها تسبیح و تبتّل و استعانت و دعا براى اسم قرار داده شده، نه براى مسمّى؛ مانند آیات: سبّح اسم ربک الاعلى، و اذکر اسم ربّک.

کتاب شرح الاسماء الحسنی نخستین بار در سال ۱۳۷۶ق(۱۳۳۵ش)، در تهران توسط کتابخانه و چاپخانه مصطفوى، با عنایت فرزند مؤلف به چاپ رسید. نسخه حاضر با تحقیق و حواشى آقاى محسن بیدارفر و با مقدمۀ ایشان توسط «انتشارات بیدار» قم، منتشر شده است. منبع