شرح رساله صد میدان خواجه عبدالله انصاری

توضیحات

رساله صد میدان خواجه عبدالله انصاری، از زیباترین رساله‌های سیر و سلوک است که احوال سالک از آغاز تا وصال تام، به زبانی اختصاری و نیازمند شرح، بیان شده است.

شاید در گذر زمان، ناسخ‌های این رساله بعضی از میدان‌ها را پس و پیش نموده باشند؛ به دلیل اینکه هر سالکی می‌داند که میدان نخست یقظه است و سپس طلب و آنگاه توبه، امثال این تقدم و تأخر در میدان‌های دیگر نیز مشاهده می‌شود، هر چند که هر عارف سالکی شرح حال خود در مسیر رسیدن و اتحاد با دوست را با زبان خود بیان می‌کند و مصداق «عبارتنا شتّی و حسنک واحد …» است؛ بدین معنا که تفاوت‌ها در تعبیر است نه در اصل احوال.

شرح پیش رو تلاشی است تا شاید این رساله بهتر فهمیده شود، لذا روش کار چنین بوده که هر میدان نخست با نقل اصل متن آغاز شده و سپس به معنای آن لغت در لغت‌نامه‌های معروف مراجعه شده است و بعد از آن، آیات قرآنی که به نظر می‌رسید به گوشه‌هایی از آن میدان اشاراتی دارد همراه با ترجمهٔ آن آورده شده است، سپس در عالم حدیث به دنبال بر شمردن احادیث مرتبط بوده و همراه با ترجمه، به دنبال آیات ذکر شده است و بعد از آن، به کتاب‌های اخلاقی از قبیل کیمیای سعادت و معراج السعاده، مراجعه نموده و مطالبی که نزدیک‌ترین معنا به موضوع داشته‌اند آورده شده است. سپس مطالبی که به نظر می‌رسید در شرح میدان مؤثر است، تحت عنوان «نکته» ذکر گردیده است.