قلب سلیم

توضیحات

قلب سلیم نوشته سید عبدالحسین دستغیب شیرازی (متوفی ۱۳۶۰ش)؛ کتابی در موضوع اخلاق اسلامی و توحید است. این نوشتار ارزشمند به‌واقع متمم کتاب ارزشمند گناهان کبیره از همین نویسنده است، بدین‌صورت که بعد از تزکیه اعضاء و جوارح از خبائث و گناهان، نوبت به تزکیه و تهذیب قلب و دل انسان از خبائث می‌رسد که نگارنده در این کتاب به این امر مهم همت گمارده است.

کتاب دارای یک مقدمه، دو بخش (عقاید و اخلاق) است؛ بخش اول (عقاید) دارای پنج فصل؛ و بخش دوم (بخش اخلاق) مشتمل بر ده فصل است.

بخش اول کتاب به بیماری‌های مرتبط به اعتقاد و فکر اختصاص داده شده است. اولین آن‌ها بیماری کفر است.

دومین بیماری قلب نفاق است که خود دارای انواع و اقسامی است:

1. نفاق با خدا در اصل ایمان؛
2. نفاق با خدا در لوازم ایمان؛
3. نفاق در عبادت؛
4. نفاق با مردم.

نویسنده در ضمن تشریح هر یک از اقسام نفاق به راه‌های درمان این گناه بزرگ قلبی اشاره می‌کند.

شرک سومین بیماری دامن‌گیر قلب بشر است که دل انسان را از راه راست منحرف می‌کند، یعنی برای خداوند العیاذ بالله شریکی قرار دهد که گناهی است غیرقابل آمرزش؛ بزرگی این گناه به‌قدری است که منشأ تمام بدبختی‌های انسان می‌شود و قرآن مجید آیاتی زیادی به تبیین این مرض قلبی پرداخته است.

شک از دیگر گرفتاری‌های قلب انسان است، شک حالت حیرت و دودلی و سرگردانی انسان است که در قرآن و احادیث به خطرات و آسیب‌های آن بسیار اشاره شده است. نگارنده با تبیین آثار و جوانب این بیماری روحی و عواملی که به آن دامن می‌زند و سایر مطالب مرتبط با این موضوع به بسط این مطلب پرداخته و در جهت درمان این عرضه مطالب با ارزشی را بیان می‌کند.

در بخش بعدی که بخش دارای اهمیتی می‌باشد، به‌تفصیل به موضوع ذکر و یاد خدا پرداخته شده است. ذکر بر دو قسم است: واجب و مستحب. ذکر واجب خود در سه مورد است که اولین آن هنگام مشاهده آفریدگان است که در این صورت باید پدیدآورنده آن را یاد کرد و توانایی و حکمت بی‌پایان او را شناخت. نویسنده در ادامه این بخش با تشریح اقسام و ویژگی‌های ذکر و آثار آن به تبیین تمام جوانب این اصل مهم می‌پردازد

فصل دوم کتاب در باب گناهان قلبی اخلاقی است؛ اولین از این بیماری‌ها، قساوت قلب است؛ قساوت قلب از جمله بیماری‌هایی است که عقلاً و شرعاً علاج آن واجب است؛ نگارنده در طول این قسمت با بیان ویژگی‌های قلب سلیم و ناسالم به تشریح این موضوع و راه‌های درمان آن پرداخته است.

ریا و سمعه از دیگر موضوعات مطرح شده در این بخش است؛ این دو گناه قلبی چنان است که تا انسان از گرفتاری آن خلاص نشود، جایی برای او در بهشت نخواهد بود؛ در این دو بخش ابتدا به تبیین حقیقت معنای این دو رذیله پرداخته شده و سپس به ابعاد و آثار تخریبی این‌ها در درون انسان و راه‌های درمان آن اشاره شده است.

در ادامه طرح گناهان قلبی اخلاقی و آثار مخرب آن‌ها بر قلب و جان انسان، نگارنده به‌تفصیل به طرح سایر گناهان قلبی از جمله عجب، کبر، سوءظن، حقد، حسد، دوستی دنیا و عزم بر گناه و رضایت به آن، پرداخته است. منبع