مستطرفات المعالی او منتخب المقال و الاقوال فی علم الرجال

توضیحات

مستطرفات المعالی أو منتجب المقال و الأقوال فی علم الرجال، تألیف مستدرک‌نویس معاصر شیخ على نمازى شاهرودى است که نگارش آن را در سال ۱۳۷۴ق به اتمام رسانیده است. مؤلف در این اثر، رجال کشى را ترتیب خاصى بخشیده است و در کنار آن افزوده‌هایى دارد که به ادعاى ایشان دیگر آثار رجالى از آن‌ها خالى است. کتاب به زبان عربى و با تحقیق حسن نمازى منتشر شده است.

کتاب در دو قسم و یک خاتمه تنظیم شده است. نویسنده در این اثر اقدام به اختصار روایات و حذف مکررات و ترتیب اسامى روات به ترتیب حروف الفبا نموده است. همچنین برگزیده‌اى از موثقین و معتمدین ذکرشده در تنقیح المقال مامقانى را به رجال کشی ضمیمه نموده است در این اثر اسامى ۸۶۵ شخصیت ذکر شده است.

نویسنده در مقدمه، رجال کشى را یکى از اصول رجالى شیعه امامیه دانسته که منبع متأخرین از آن در شناخت احوال روات و بیان وثاقت و ضعف آنها بوده است. وى ادامه مى‌دهد: لکن از آنجا که تألیف آن بر طبق طبقات انجام گرفته و از اصحاب رسول و امیرالمؤمنین(ع) آغاز شده تا به اصحاب امام هادى و عسکرى(ع) و شخصیت‌هاى پس از ایشان رسیده است، بهتر دیدم که آن را به ترتیب حروف الفبا تنظیم کنم تا خواننده راحت‌تر از آن استفاده کند. براى آنکه استفاده از آن کامل‌تر باشد موثقین و معتمدینى را که مامقانى ذکر کرده، به آن افزودم

نویسنده پیش از شروع به مباحث، به این نکته نیز اشاره کرده که تمامى روایات ذکرشده در کتاب، از کتاب کشى استفاده شده مگر اینکه به مأخذ آن اشاره شده باشد. الفاظ روایات نیز همان الفاظ کتاب کشى است. پس اگر حال راوى از کتاب کشى مشخص شود به همان اکتفا شده وگرنه به دیگر کتب رجالى مراجعه شده است

پس از آن نام رجالیون و کتاب‌هایى را که از آنها استفاده کرده، ذکر کرده که به ترتیب عبارتند از: شیخ حر عاملى: وسائل؛ محدث نورى: مستدرک؛ شیخ عبدالله مامقانى: تنقیح المقال؛ نجاشى: رجال نجاشی؛ مجلسى: وجیزه؛ علامه حلى: خلاصه الأقوال فی معرفه الرجال؛ شیخ طوسى: رجال و فهرست؛ شیخ بهایى: الوجیزه فی علم الدرایه

قسم اول کتاب، در احوال رجال ذکرشده در کتاب رجال کشی (معرفه الناقلین) است. اولین شخصیتى که از او یاد شده «آدم بن محمد قلانسى بلخى» است. نام این شخصیت را کشّى در شرح حال محمد بن احمد بن نعیم شاذانى و دیگران آورده است. ظاهر این است که کشى بر او اعتماد کرده و او را امامى‌دانسته است

دومین شخصیت «ابان بن تغلب بن ریاح» است. امام صادق(ع) درباره وى مى‌فرماید: «خدایش رحمت کند. به خدا قسم مرگ ابان، قلب مرا به درد آورد و آزرده ساخت». نویسنده در ادامه به نقل از رجال نجاشى عظمت جایگاه ابان در بین اصحاب و اینکه امام سجاد، باقر و صادق(ع) را ملاقات و از آن‌ها روایت کرده و نزد آنها منزلت و جایگاه داشته را یادآور مى‌شود. سپس مى‌نویسد: «امام باقر(ع) او را امر به افتاء نمود. وثاقت و عظمت شأن وى و جلالت قدرش مورد اتفاق فریقین است. وى در سال ۱۴۱ق درگذشت»

قسم دوم کتاب به گزینش موثقین و معتمدین در کتاب رجال مامقانى است. نویسنده از بسیارى از شخصیت‌هاى این بخش، تنها با ذکر نام و ثقه یا حسن بودن آنها یاد مى‌کند. درباره برخى «ثقه بالاتفاق» مى‌آورد. درباره بعضى نیز مانند: موسى بن حسن بن عامر بن عبدالله قمى اشعرى چنین مى‌آورد: «ثقه عین جلیل بالاتفاق» که حاکى از بزرگى شخصیت اوست

خاتمه کتاب در دو مقصد تنظیم شده است. در مقصد اول در دو فصل، شخصیت‌هایى که با کنیه یا لقب در رجال کشى آمده‌اند، به‌تفکیک ذکر شده است. در مقصد دوم نیز چهار شخصیت از رجال مامقانى با کنیه معرفى شده‌اند