معالی السبطین

توضیحات

مَعالِی السّبْطَیْن نوشته شیخ مهدی حائری مازندرانی که بخش عمده آن درباره عاشورا، عزاداری و روضه‌خوانی برای امام حسین(ع) است. برخی از عاشوراپژوهان، معالی السبطین را از منابع تحریف‌گستر دانسته‌اند.

شیخ مهدی حائری مازندرانی از عالمان شیعه قرن چهاردهم قمری در قم. وی متولد بابل در مازندران بود و علوم حوزوی را نزد استادانی چون شیخ فضل‌الله نوری، سید علی‌اکبر لاهیجی و شیخ الشریعه اصفهانی گذراند. حائری مازندرانی در قم کلاس درس فقه، اصول، تفسیر و فلسفه داشت و شاگردانی در علوم مختلف تربیت کرد.

حائری مازندرانی در کتاب معالی السبطین، اندکی به شرح‌حال امام حسن(ع) پرداخته و بقیه کتاب را به امام حسین(ع) اختصاص داده است. او کتاب را با شعر و داستان درآمیخته و محتوای آن را مناسب با مجالس روضه‌خوانی عرضه کرده است. او تلاش کرده مطالب تاریخی، حدیثی و گوناگون را به گونه‌ای نقل کند تا زمینه مناسبی برای گزارش مقتل و وقایع عاشورا فراهم آورد.

انتقادات

قاضی طباطبایی می‌نویسد: به نقلیات کتاب معالی السبطین از هر جهت چندان اعتماد نیست، مگر اینکه مدارک و مصادر نقلیات خودش را نشان داده و ذکر کند و از کتبی نیست که آن را بتوان مدرک نقل قرار داد. با مؤلف آن مرحوم آقای حاج شیخ مهدی مازندرانی آشنایی و مکاتبه داشتم و در کتاب نامبرده‌اش صحیح و ضعیف را بهم آمیخته و بر ناظر بر کتابش لازم است که دقت کند و صحیح را از سقیم در آن کتاب تشخیص دهد.

منابع کتاب

اسرار الشهاده دربندی، المنتخب طریحی و بحارالانوار بیشترین سهم را در معالی السبطین دارند. مؤلف افزون بر این کتاب‌ها، از روضَه الشهداء کاشفی، نور العین، معدن البکاء، تظلم الزهراء، ایقاد القلوب، منتخب التواریخ، کامل التواریخ، کشکول بحرانی، روضه الصفا، ریاض الشهاده، مدینه المعاجز، عوالم العلوم، مقتل ابومخنف، ناسخ التواریخ، انوار الهدایه، التبر العذاب، مهیج الاحزان نیز استفاده کرده است.
وی همچنین گاهی از مناقب، الارشاد، الامالی، عده الشهور، کبریت احمر، خصائص الحسینیه، نفس المهموم و سفینه البحار نقل کرده است.

نمونه‌های تحریف

به نقل برخی از پژوهشگران مقتل و مقتل‌نگاری، تحریفاتی که در معالی السبطین راه یافته، از این قرار است:

1. خروج شاهانه امام حسین(ع) از مدینه با خَدَم و حَشَم و زیورآلات عطریات کاروان؛
2. پراکنده شدن یاران امام حسین در شب عاشورا
3. شهیدی بنام وهب بن عبدالله بن حباب کلبی
4. پناه بردن امام حسین(ع) به حضرت عباس در روز عاشورا
5. عروسی قاسم بن الحسن
6. درخواست امام(ع) که فرمود: «اسقونی شربه من الماء» (آب گوارایی به من بنوشانید)
7. بی‌خبری امام سجاد(ع) از کشته شدگان در صحنه نبرد و اینکه سیدالشهداء به فرزندش فرمود: جز من و تو مردی نمانده است.
8. وقتی علی اکبر به شهادت رسید مادرش لیلا با پا و سر برهنه وارد شد و فریاد زد: وا وَلَداه. منبع