معجم المحاسن و المساوی (۱۹ جلدی)

توضیحات

معجم المحاسن و المساوی در ۱۹ جلد تألیف شیخ ابوطالب تجلیل تبریزى، به زبان عربى و مشتمل بر ذکر خوبى‌ها و بدى‌ها از دیدگاه شریعت اسلام است. در حقیقت، کتاب، دایرهالمعارفى در موضوعات و عناوین اخلاقى مى‌باشد.

کتاب، در ۱۹ جلد و محتویات آن بر اساس حروف الفبا در دو بخش تنظیم گردیده است. بخش اول، عناوین محاسن و بخش دوم عناوین مساوى را در بر دارد.

مؤلف از کتب روایى چون: کافى، من‌ لا‌یحضره‌ الفقیه، تهذیب الأحکام، کتاب الزهد، نهج‌البلاغه و سایر کتب علمى و تفسیرى که بالغ بر ۱۳۰ عنوان مى‌شود، استفاده نموده است.

در این کتاب به بیان عناوین خوبى‌ها و بدى‌ها در حیات نفسانى و افعال جسمانى انسان پرداخته شده است. این عناوین را در همه حالات فردى، اجتماعى، رابطه با خدا، روابط با اقوام و خویشان، رابطه با فرزندان، رابطه با سایر صنف‌هاى مختلف اجتماعى در مقاطع و زمان‌هاى مختلف و در حالات گوناگون مى‌توان یافت.

مؤلف، در مقدمه‌ى کتاب به معرفى کامل کتاب پرداخته است.

عناوین مطرح‌شده در این کتاب، همه برگرفته از قرآن، احادیث نبوى و احادیث معصومین(ع) مى‌باشد. در برخى از موضوعات، کلماتى از علماى اخلاق در بیان عناوین آورده شده است؛ البته به‌صورتى که باعث اطاله کلام نشود.

برخى از ویژگى‌هاى کتاب عبارت است از:

1. عناوین، به ترتیب حروف الفبا ذکر شده است؛
2. براى هر حرفى از حروف معجم، دو قسم قرار داده شده است: یک قسم، مخصوص به عناوین محاسن است که لفظش با همان حرف آغاز شده و قسم دیگرش، ویژه عناوین مساوئ که آن نیز لفظش با همان حرف شروع شده است؛
3. اگر در احادیث، عنوان دیگرى نیز که مفید معناى عنوان اول باشد، ذکر شده باشد، هریک از آن دو، در باب اولین حرف از لفظ آن آورده شده، ولى در ذیل هرکدام، به دیگرى اشاره شده است یا احادیث هر دو عنوان، در باب حرف اول از یکى از آنها ذکر شده و در باب حرف اول از دیگرى، به آن اشاره شده است؛
4. اگر حرف اول از فعل و سایر مشتقات آن با حرف اول از مصدر متفاوت بود، معیار حرف اول از فعل قرار داده شده است؛
5. اگر عنوان، مرکب از چند کلمه باشد، ملاک حرف اول کلمه‌ى محورى است؛ گرچه کلمه آغازین نباشد؛ مثلاًدر «الوقوف فی موضع التهمه»، چون محور، کلمه تهمت است، این عنوان در باب تاء قرار داده شده است؛
6. اگر حرف اول از اصل ماده کلمه، با حرف اول از خود کلمه (با هیئت خاصى که دارد)، متفاوت باشد، چنانچه آن هیئت خاص، در استحسان یا استقباح معنا دخیل‌باشد، در باب حرف اول از آن کلمه با همان هیئت خاص، ذکر شده و الا در اولین حرف ماده آورده شده است.