مقتل الحسین (ع)

توضیحات

مقتل الحسین علیه‌السلام مشهور به مقتل خوارزمى نوشته موفق بن احمد خوارزمى از عالمان اهل سنت است.

این کتاب هر چند عنوان مقتل دارد، لیکن حدود دو سوم آن مباحث دیگر است. ثلث اول کتاب، شرح مناقب اهل‌بیت، ثلث دوم ماجراى کربلا و ثلث سوم درباره قیام مختار است. کتاب داراى ۱۵ فصل است که عناوین فصول پانزده گانه چنین است:

۱٫ فضائل پیامبر(ص)، ۲٫ فضائل خدیجه، ۳٫ فضائل فاطمه مادر على علیه‌السلام، ۴٫ فضائل امیرالمؤمنین علیه‌السلام، ۵٫ فضائل حضرت زهرا علیهاالسلام، ۶٫ فضائل حسنین علیهماالسلام، ۷٫ فضائل خاص امام حسین علیه‌السلام، ۸٫ اخبار شهادت امام از زبان پیامبر(ص)، ۹٫ مرگ معاویه و ردّ بیعت از سوى امام، ۱۰٫ امام حسین(ع) در مکه ۱۱٫ خروج امام از مکه تا شهادت او، ۱۲٫ عقوبت قاتلان، ۱۳٫ اشعار و مراثى، ۱۴٫ زیارت کربلا، ۱۵٫ قیام مختار.

آنچه با عنوان اصلى کتاب یعنى مقتل تطبیق دارد، تنها فصل یازدهم است.

خوارزمى در کتاب خود شیوه حدیثى را پى گرفته و سلسله اسناد هر روایت را بیان مى‌کند. برخى روایات او کوتاه و برخى بسیار مفصل و طولانى است چنانکه گزارش او از ابن اعثم در واقعه کربلا اینگونه است. بخش عمده گزارش حرکت امام حسین به کربلا از ابن اعثم نقل شده ولى حوادث روز عاشورا را به نقل از ابومخنف و سپس راویان و مورخان دیگر آورده است.

اهمیت مقتل خوارزمى به چند چیز است: قدمت آن که حتى بر کتبى مانند لهوف حدود یک قرن تقدم دارد. دوم نقل آن از منبعى کهن چون کتاب الفتوح است که در تأکید خوارزمى بر روایت ابن اعثم است. موضع غیر شیعى وى، از دیگر امتیازات این اثر است. او همچنین در مواردى به نقد مطالب دیگران از جمله ابن اعثم پرداخته و گاه با تغییر در عبارت مورخان، به اصلاح یا توضیح آن کمک کرده است.

در عین حال اشکال مهم آن در مقایسه با دیگر منابع مانند روایت ابومخنف در تاریخ طبرى نشان مى‌دهد که متأسفانه ابن‌اعثم و پیرو او خوارزمى به رغم قدمتى که دارند، اشتباهاتى آشکار و جدى مرتکب شده‌اند که این اشتباهات به منابع و مقتل‌هاى بعدى نیز راه یافته است.