کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد

توضیحات

کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد ؛ از کتاب‌های کلامی شیعه مشتمل بر مباحث فلسفی و کلامی در عقاید امامیه؛ شرح علامه حلی است بر تجرید الاعتقاد تالیف خواجه نصیر الدین طوسی. کتاب حاضر با تصحیح و تعلیقات علامه حسن زاده آملی توسط دفتر انتشارات اسلامی منتشر شده است.

مصحح این کتاب در معرفی آن چنین نوشته است:

کتاب «تجرید الاعتقاد» تألیف سلطان المحققین خواجه نصیر الدین طوسی، اصل کتاب‌های کلامی و پیشگام آنهاست. این کتب با زیباترین ترتیب و بهترین نظام مسائلی اساسی را در بردارد که قبل از آن در هیچ کتابی نبوده است و بعد از آن نیز مانند آن نیاورده‌اند، بلکه همگی روزی‌خوار آن هستند.

روش این شرح، به شیوه‌ی «قال اقول» است، یعنی شارح، متن تجرید الاعتقاد را با قال (=گفت)، و شرح خود را با اقول (=می‌گویم) مشخص کرده است

ابومنصور جمال‌الدین، حسن بن یوسف بن مطهّر حلّی (۶۴۸-۷۲۶ قمری) معروف به علامه حلّی، از علمای شیعه قرن هشتم قمری است. مناظرات و آثار او موجب گرایش سلطان محمد خدابنده به تشیع و رواج مذهب شیعه در ایران گردید. علامه حلی دارای تالیفات بسیاری در علوم فقه، اصول، عقاید، فلسفه، منطق، دعا و… است از جمله تبصره المتعلمین فی احکام الدین، کشف المراد، نهج الحق و کشف الصدق، باب حادی عشر، خلاصه الاقوال فی معرفه الرجال، الجوهر النضید. او نخستین کسی بود که به علت فضل و دانش بسیارش با لقب آیت الله خوانده شد.

شارح در مقدمه انگیزه خود را از اقدام به شرح این کتاب چنین توضیح داده است:
اینک که به توفیق الاهی از نصیر المله و الحق محمد بن محمد بن حسن طوسی بهره بردم…. دریافتم که کتاب او به نام تجرید الاعتقاد به غایت مقصود بار یافته است و همۀ مسائل علم کلام را با رساترین نظام در خود جمع کرده است چنان که در خطبه و دیباچه کتاب آمده است. اما متن آن بسیار خلاصه و معانی بسیار را در خود جای داده است تا آنجا که محصلان از ادراک آن و جویندگان از فهم معانی آن عاجزند. پس این کتاب را با نام کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد تألیف کردم تا مسائل مبهم آن را توضیح دهم و مشکلات آن را آشکار گردانم…

مطالب کتاب

این کتاب از ۶ بخش (مقصد) تشکیل شده است.

بخش اول: عنوان بخش اول کتاب امور عامه است و مشتمل بر این فصول است: فصل اول: وجود و عدم فصل دوم: ماهیت و لواحق آن فصل سوم: علت و معلول

بخش دوم: جواهر و اعراض؛ فصول این بخش به قرار ذیل است: فصل اول:جواهر فصل دوم: اجسام فصل سوم: سایر احکام اجسام فصل چهارم: جواهر مجرد فصل پنجم: اعراض

بخش سوم: اثبات آفریدگار متعال؛ وجود خداوند متعال، صفات او و افعالش، سه فصل این بخش هستند. مطالب راجع به توحید ذاتی، صفاتی و افعالی در ضمن چندین مسأله در هر کدام از این سه فصل به بحث گذاشته شده است.

بخش چهارم: نبوت؛ در این بخش، ۷ مسأله راجع به موضوع نبوت مطرح شده است. این مسائل بدین قرارند: حُسن بعثت، وجوب بعثت، وجوب عصمت، راه شناخت صدق پیامبر، کرامات، وجوب بعثت در همۀ زمان‌ها، نبوت حضرت محمد(ص).

بخش پنجم: امامت؛ در این بخش نیز در ضمن ۹ مسأله، مسائل مرتبط با امامت بیان شده است: وجوب نصب امام بر خدا، وجوب عصمت امام، وجوب افضل بودن امام، وجوب نص، امامت بلافصل علی بن ابی طالب بعد از پیامبر، ادلۀ عدم امامت دیگر مدعیان، افضل بودن علی از دیگر صحابه، امامت سایر امامان دوازده‌گانه، احکام مخالفان.

بخش ششم: آخرین بخش این کتاب به معاد اختصاص یافته و ۱۶ مسأله را در خود جای داده است. البته مسألۀ شانزدهم این بخش به امر به معروف و نهی از منکر پرداخته است. منبع