الامثال و الحکم المستخرجه من نهج البلاغه

توضیحات

الامثال و الحکم المستخرجه من نهج البلاغه با موضوع ضرب المثل‌ها و حکمت‌هاى کوتاه «نهج‌البلاغه»، تألیف سید‌ ‎محمد غروى، به زبان عربى است که نویسنده، به بیان و تشریح آنها بر اساس کتب لغوى، تفسیرى، کلامى و شروح«نهج‌البلاغه» پرداخته است.

شیوه مولف در ترتیب ذکر امثال و حکم، همانند«الامثال النبویه» به ترتیب حروف الفباست؛ او، به جهت تسهیل در دست‌یابى خواننده به کلمه مورد نظر، حروف تعریف ابتداى کلمات را در نظر نگرفته است.

نویسنده، در مقدمه کتاب، مى‌نویسد: «ما در ضمن مطالعات خود در امثال و حکم، قریب به هزار ضرب المثل از کلمات امام امیرالمؤمنین(ع) در کتاب «نهج‌البلاغه» و غیر آن استخراج کردیم و آن را به‌تبع کتابمان «الامثال النبویه»، «الامثال و الحکم العلویّه» نامیدیم، پس از آن تصمیم گرفتیم که بخشى از امثال و حکم استخراج شده از «نهج‌البلاغه» را در پاسخ به درخواست بعضى از برادران، تقدیم کنیم».

وى، پس از آن، در شرح اقسام مَثَل، آن را به دو قسم «سائر» و «قیاسى» تقسیم مى‌کند. اولین قسم، به مثل‌هایى اطلاق مى‌شود که عرب یا غیر عرب، آن را در واقعه‌اى که اقتضاى آن را دارد مى‌گوید، سپس بر زبان‌ها جارى مى‌شود و در واقعه‌اى مشابه این واقعه، بدون تبدیل به کار مى‌رود. قسم دوم، به مثلى اطلاق مى‌شود که برای توضیح مطلبى از طریق تشبیه یا ابداع، توسط مثل‌زننده خلق مى‌شود.

مقصود از مَثَل در کتاب حاضر عبارت از هر دو قسم مى‌باشد و نویسنده هر آنچه را که صلاحیت مَثَل بودن را داشته است، گردآورى و شرح کرده است.

غروى، در ادامه، اسامى تعدادى از کتبى که امثال و حکم امام على(ع) را گردآورى کرده‌اند، ذکر کرده است و البته به این نکته اشاره شده است که نام برخى از این کتب، در کتاب‌هاى دیگر نیز آمده است.

در کلمات امام امیرالمؤمنین(ع)، آیات قرآنى فراوانى وجود دارد که البته از ادیب پرورش‌یافته مکتب قرآن کریم که از آن، به‌اعلى مرتبه متأثر است، چنین نیز متوقع است. به اعتقاد نویسنده، تمامى آیات قرآنى تمثیلى که امام(ع) به آنها استشهاد کرده است، اصطلاحاً، «امثال مکنیه» گفته مى‌شوند که شروط اساسى ارسطو در تعریف مَثَل به لحاظ ایجاز، تشبیه و نیل به غرض، در آنها متجلى است.

در این اثر، ۲۰۲ مثل و حکمت که از لبان مبارک امیرالمؤمنین(ع) صادر شده است، استخراج و به همراه شرح و تبیین آنها از منابع مختلف، گردآورى شده است. نویسنده، در این تألیف، از «مجمع الامثال» احمد بن محمد نیشابورى، «شرح نهج‌البلاغه» ابن ابى‌الحدید، «امثال و حکم» دهخدا و «الامثال النبویه» اثر خود مؤلف، فراوان استفاده کرده است.