الکافی فی الفقه

توضیحات

الکافی فی الفقه تألیف ابوالصلاح تقى، یا تقى‌الدین بن نجم، یا نجم‌الدین بن عبیداللّه بن عبداللّه بن محمد حلبی (م ۴۴۷ ق) از مهم‌ترین منابع فقهى قدماء است که از زمان نگارش آن در بین بزرگان قوم و فقهاى عظام مورد توجه و اعتماد واقع شده است.

ابوالصلاح حلبى که از شاگردان سید مرتضى (قده) و جانشین وى در شهر حلب بوده است در این کتاب با طرح نظریات محققانۀ خود یکى از آثار مورد اعتماد در فقه شیعه را تألیف نموده که در کتاب‌هاى مفصل فقهى مورد استناد و استفاده واقع شده است.

این کتاب از سه قسمت مباحث اعتقادى (تکالیف عقلى)، مباحث فقهى (تکالیف سمعى) و مباحث مرتبط با مسائل اعتقادى (مستحق بالتکلیف) تشکیل شده است. بنابر این در واقع از دو قسمت کلامى اعتقادى و یک قسمت فقهى تشکیل شده است.

این کتاب شاید از نادرترین کتب فقهى قدماء است که در آن توجه به حضور فقیه مؤمن و عادل در عرصه‌هاى مختلف فقهى در اجراى احکام و یا قضاوت دیده مى‌شود. مؤلف به دلیل حضور در عرصۀ مسائل اجتماعى با نیازهاى تئوریک فقهى دخالت فقیه مؤمن آشنا بوده که در جاى جاى کتاب به این مهم اشاره دارد.

تقسیم‌بندى مطالب

مؤلف، مباحث کتاب را به سه قسمت کلى تقسیم نموده است که عبارتند از:

1. تکالیف عقلى
2. تکالیف سمعى و اقسام آن
3. مستحق به تکالیف و احکام آن

در قسمت تکالیف عقلى مباحث حقیقت تکلیف، توحید، مسائل عدل، مسائل مربوط به نبوت، اعجاز قرآن و امامت مطرح شده است.

قسمت تکالیف سمعى شامل سه مبحث عبادات، محرمات و احکام است.

در قسمت عبادات ۱۱ باب ذکر شده است که عبارتند از: صلاه، حقوق اموال (زکاه، خمس، انفال، نذرها و کفارات)، صیام، حج، وفاء به نذور و عهود، برّ أیمان، ودیعه و امانات، اداء دیون، وصایا، احکام جنائز و ما تعبداللّه سبحانه.

در قسمت محرمات ۸ فصل آورده شده که عبارتند از:

1. خوردنى‌هاى حرام
2. نوشیدنى‌هاى حرام
3. خوردنى‌ها و نوشیدنى‌هاى مکروه
4. دانستنى‌هاى حرام و مکروه
5. کارهاى حرام
6. مکاسب محرمه
7. مکاسب مکروه
8. ازدواج‌هاى حرام

قسمت احکام نیز شامل ۸ بخش است که عبارتند از:

1. نکاح،
2. انواع طلاق،
3. تذکیه،
4. احکام عقود و اسباب موجب استحقاق او با حد تصرف در ملک دیگرى،
5. احکام قصاص،
6. احکام دیات،
7. احکام قیمت اشیاء تلف شده و مقادیر جنایت‌ها
8. احکام حدود. منبع