جامع الدروس العربیه

توضیحات

جامع الدروس العربیه از آثار بسیار سودمند استاد صاحب‌نظر و شاعر بزرگ، مرحوم شیخ مصطفى غلایینى (درگذشته ۱۳۶۴ق) است که در سه جزء و در یک مجلد براى آموزش ادبیات عربى به‌صورتى روشمند و منظم منتشر شده است. این اثر، یک دوره کامل صرف و نحو زبان عربى را با سبک جدید و دلپذیر براى استادان و پژوهشگران دوره عالى با بیانى شیوا توضیح داده است. هرچند همه علاقه‌مندان به زبان عربى، مخاطب کتاب حاضر نیستند، ولى چنان منظم و رسا نوشته شده که همگان مى‌توانند از غالب مباحث آن استفاده کنند.

این اثر، از یک مقدمه و دوازده باب و یک خاتمه تشکیل شده است. باب‌هاى دوازده‌گانه عبارت است از: ۱٫ فعل و اقسامش؛ ۲٫ اسم و اقسامش؛ ۳٫ تصریف افعال؛ ۴٫ تصریف اسماء؛ ۵٫ تصریف مشترک بین افعال و اسماء؛ ۶٫ مباحث اعرابى فعل؛ ۷٫ مباحث اعرابى اسم؛ ۸٫ اسماء مرفوع؛ ۹٫ اسماء منصوب؛ ۱۰٫ اسماء مجرور؛ ۱۱٫ توابع و اعرابش؛ ۱۲ حروف معانى. خاتمه هم از مباحث اعرابى متفرقه تشکیل شده است.

در مورد روش و محتواى اثر حاضر چند نکته گفتنى است:

1. نویسنده، زمانى که احساس نیاز کرد که کتاب‌هایى آموزشى و منظم و روشن براى تعلیم زبان عربى و به جهت کمک به معلمان پدید آورد، نخست کتاب «الدروس العربیه» را در چهار جلد براى نوآموزان زبان عربى تألیف و تنظیم کرد و بعد از آن همان کتاب را در سه جلد براى دوره متوسط آماده ساخت. این کتاب‌ها مورد استقبال فراوان قرار گرفتند و استادان ادبیات عربى، آن را پسندیدند و در مجامع علمى، بسیار رواج یافتند و در نتیجه بارها و بارها چاپ شدند و آنگاه نویسنده، کتاب «جامع الدروس العربیه» را براى استادان و پژوهندگان دوره عالى صرف و نحو عربى نوشت. «جامع الدروس العربیه»، در سه جزء، شامل همه قواعدى است که یک ادیب به آن نیاز دارد و براى تدریس زبان عربى در دوره عالى، کفایت مى‌کند^.
2. نویسنده در خاتمه، درباره چند بحث توضیح داده است: عامل، معمول، عمل، عمل مصدر، عمل اسم مصدر، عمل صفاتى که شبیه فعل هستند، مانند اسم فاعل، اسم مفعول، صفت مشبهه و اسم تفضیل و جمله‌هایى که محلى از اعراب ندارند
3. این نوشته از نظر آموزش زبان عربى، از آثار بسیار جالب و استثنایى زمانه ماست و همان‌طورکه استاد المنجى بوسنینه، به‌روشنى نوشته، همانند هم‌ردیفش «النحو الوافی»، نوشته استاد دکتر عباس حسن، در دوران معاصر، سنجیده، رسا و روشمند سامان یافته است.
4. به دلیل روشمندى کتاب «جامع الدروس العربیه» و اتقان مطالبش و شیوایى عبارات آن، برخى از استادان حوزه‌هاى علمیه و نیز برخى از نویسندگان و ادیبان معاصر، سال‌ها قبل، پیشنهاد داده‌اند که کتاب‌هاى قدیمى و مشکل مانند «البهجه المرضیه»، «مغنی اللبیب» و… از چرخه تدریس خارج شود و این کتاب، به‌عنوان متن آموزشى در حوزه‌هاى علمیه مورد توجه و شرح و تدریس و… قرار گیرد.
5. امتیاز دیگر کتاب حاضر عبارت از این نکته است که بعد از سال‌ها تدریس و بعد از نگارش چند کتاب آموزشى و با بهره‌گیرى از تجربه‌هاى گوناگون و با استفاده از نقد و نظر استادان و پرسش‌هاى دانشجویان نوشته شده است و به همین جهت بعد از گذشت یک قرن از تألیف آن، هنوز هم به گواهى استادان و کارشناسان، روشمندى، طراوت و غناى مباحث آن دلکش و ستودنى است.