حق الیقین فی معرفه اصول الدین

توضیحات

حق الیقین فی معرفه اصول الدین، از آثار محدث شیعى و صاحب تألیفات فراوان، مرحوم آیت‌الله سید عبدالله شُبَّر (متوفاى ۱۲۴۲ق) است که در آن یک دوره اعتقادات اسلامى را از توحید تا معاد به‌صورت نقلى و عقلى و بیشتر با تأکید بر ادله نقلى، به زبان عربى توضیح داده است. نویسنده، نگارش این اثر را در سال ۱۲۲۶ق، به پایان رسانده است.

نویسنده بیشتر گرایش اخبارى داشته و تأثیر این گرایش در کتاب حاضر نیز مشهود است.

این کتاب دو جزء دارد و از پنج بخش به ترتیب ذیل تشکیل شده است:

جزء اول (شامل توحید، عدل، نبوت و امامت) و جزء دوم (شامل معاد).

منابع مورد استفاده ایشان به‌صورت عمده عبارت است از قرآن کریم، کتب حدیثى و تفاسیر.

نویسنده، در فصل اول از بخش توحید که آن را «اقرار به وجود خداى تعالى» نامیده، چنین نوشته است: بدان که وجود خداى متعال، به‌خاطر کمال ظهورش و غایت وضوحش برتر از آن است که محتاج به بیان باشد و روشن‌تر از آن است که متوقف بر دلیل و برهان گردد؛ زیرا آن را که عیان است چه حاجت به بیان است و آنچه یافتنى است ما را از شاهد و برهان کفایت مى‌کند. هر کسى که در خورشید و ماه و باد و ابر و کوه و دریا و درخت و میوه و اختلاف شب و روز و دیگر شگفتى‌هایى که از صنع الهى پدید مى‌آید و در آثار رحمتش بیندیشد، به‌صورت علم یقینى مى‌داند و جزم بدیهى مى‌یابد که این موجودات شگفت‌انگیز و این اختلافات و اجتماعات، بدون صانع قدیم علیم حکیم ابدى سرمدى به وجود نیامده است و هیچ چیزى مثل او نیست و او شنوا و بیناست؛ زیرا اگر از مخلوقات بود و مثلى داشت، نیازمند به خالقى دیگر مانند خودش مى‌شد و وجودش بدون او استوار نمى‌شد… و اگر دلیل روشن مى‌خواهى پس به دلایل عقلى و براهین قطعى که آیات قرآن و احادیث نبوى و روایات اهل‌بیت(ع) مطرح کرده، گوش بسپار؛ البته گمان مبر که در این زمینه نمى‌شود به آیات و روایات اعتماد کرد؛ زیرا همان‌طورکه اشاره کردیم اینها براهین قطعى و دلائل عقلى است که وجدان به آن حکم مى‌کند و کمتر از برهان حکیمان و متکلمان نیست؛ همان‌طورکه ضعیف‌تر از مطالب اشراقیان و مشائیان نیست.

سپس نویسنده برخى از آیات و روایات این موضوع را ذکر کرده و بعد، شرح داده است. مطلبى که نقل شد مذاق و شیوه نقلى و اخبارى نویسنده را در بیان آموزه‌هاى اعتقادى و همچنین پرهیز او از استدلال‌هاى کلامى و فلسفى آشکار مى‌سازد.

نویسنده در مورد مبحث معاد، نخست بحث رجعت را مطرح کرده و بعد وارد موضوع معاد شده و در آن از طرح اصل ضرورت معاد خوددارى کرده و به بحث از موضوع جسمانى یا روحانى بودن معاد و اقوال در مورد آن پرداخته و کوشیده است که اصل معاد جسمانى را اثبات کند.