رساله اجتهاد و اخبار در ابطال مذهب اخباریه

توضیحات

رساله اجتهاد و اخبار در ابطال مذهب اخباریه اثر علامه محمدباقر وحید بهبهانی به تازگی با ترجمه اکبر جدی توسط موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران

و با همکاری دپارتمان مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل کانادا منتشر شده است.

شاید برای اغلب کسانی که بحث‌های دینی کف جامعه را دنبال می‌کنند این نکته ملموس باشد که در دهه‌ای که گذشت شاهد بازگشت دوباره جریانی مذهبی با شعارهای تقلید ستیزانه و رجوع مستقیم و بی واسطه به نص شریعت به ساحت مناقشات درون دینی بوده‌ایم؛ جریانی که مدعی است بدنه فعلی حوزه معاصر، و بلکه حتی حوزه‌های عصر قاجار و صفوی و حتی مهمترین چهره‌های فقه و حدیثی شیعه نظیر شیخ طوسی و علامه حلی (رضوان الله علیهما) از جاده‌ای که اهل بیت (ع) برای ما ترسیم کرده‌اند منحرف شده و در اثر اصطکاکی که با مذهب عامه داشته‌اند، اصول و اسس رایج در بین فقهای سنی را در مذهب تشیع داخل کرده‌اند! این جریان ظاهراً به سبب مدعایشان مبنی بر اتباع اخبار و حصر طریق در اخبار و روایات به اخباریه و اخباریگری شهرت یافت.

تقریباً یک قرن بعد از وفات استرآبادی، نقطه اوج رشد این مسلک را در اغلب نواحی ایران و عراق و خلیج شاهد بودیم و درست در همین زمان، وحید بهبهانی که از نوادگان ملاصالح مازندرانی و مجلسی أول بود، کمر به اصلاح و رد آرا و مزاعم اصحاب این جریان بست و اولین ردیه مفصل خویش را در زمانی که تقریباً ۳۷ سال از عمرشان گذشته بود نگاشت که همین رساله مهم اجتهاد و اخبار بود.

این کتاب حتی پس از گذشت چهار قرن از ظهور اخباریگری شاید هنوز هم قوی‌ترین اثر در رد پندارهای نادرست این جریان است و از همین رو ترجمه این کتاب در راستای پاسخ به شبهاتی صورت گرفته که نواخباریان معاصر بر آن دامن می‌زده‌اند در دستور کار مجموعه مطالعات شیعی قرار گرفت و با همکاری دپارتمان مطالعات اسلامی مک گیل کانادا به چاپ رسید.

این اثر بر آن است تا اثبات کند رجوع عوامانه و بدون پشتوانه علمی کافی به مصادر استنباط احکام فقهی میسور نیست و در همین راستا مؤلف بی نظیر این رساله که شاید هنوز هم عظمت علمی او در عالم شیعی آنگونه که باید شناخته شده نیست در این سطور به موانعی که یک شخص در راه تحصیل یک حکم شرعی باید بپیماید اشاره کرده و به تفصیل چالش‌هایی که در این راه با آن مواجه است را بیان کرده است؛ همچنین جناب بهبهانی در این کتاب نشان داده‌اند که بر خلاف مدعای برخی اخباریان، رویه و طریقه قدمای اصحاب امامیه و صاحبان کتب اربعه و امثال کلینی و شیخ صدوق (رضوان الله علیهما) همین رویه‌ای بوده که فقهای امروز ما در راه تحصیل حکم شرعی آن را می‌پیمایند و شواهد عدیده‌ای را از کتب این دو بزگوار و نیز دو کتاب تهذیب و استبصار شیخ طوسی در تأیید و تأکید این مطلب ارائه می‌کنند.

در ترجمه این اثر نسخه‌ای از رساله اجتهاد و اخبار که به خط خود مؤلف بوده لحاظ شده است و از همین رو برخی اغلاط و حتی افتادگی‌هایی که در نسخ مورد استفاده محققان این اثر وجود داشته نیز رفع شده که از ویژگی‌های این اثر است؛ مترجم بر آن بوده تا همه اشاراتی که مصنف در متن داشته را مستند سازد و از همین رو در پاورقی‌های نسبتاً مفصلی، به اغلب شواهدی که در تأیید مطلب مورد اشاره مصنف بوده اشاره کرده است و به نوعی با توضیحاتی در راحت کردن مراجعات برای مخاطب خاص و تفهیم بیشتر مطالب کتاب به مخاطبان عام کوشیده و برای درک بهتر عقبه اخباریگری و جایگاه عظیم علمی مصنف، در مقدمه‌ای ۵۰ صفحه‌ای، به مروری اجمالی بر برخی نکات حائز اهمیت در تاریخ این جریان و نیز بررسی زندگی و آثار جناب بهبهانی پرداخته است.