فوحات القدس در مناقب، کرامات و خوارق عادات ائمه اثنا عشر (ع)

توضیحات

تاریخ نویسی برای اهل بیت آمیخته به بیان فضائل و مناقب بوده و هست. شاید بتوان گفت در آغاز دو نوع تاریخ نویسی برای اهل بیت مطرح بوده.
نخست نگارش سال ولادت و رحلت به علاوه برخی اطلاعات جزئی مربوط به فرزندان و رخدادهای معروف زندگی و دوم فضائل و احادیثی که به نوعی برای بحث امامت سودمند است.
به تدریج در کتابهای بعدی این دو رشته به هم درآمیخته گاهی وجه تاریخی و گاه وجه فضائل و مناقب قوی تر می شده است.
بخش معجزات هم به یک اعتباری بخشی از فضائل و مناقب و به اعتباری بخشی مستقل برای اثبات اخبار غیبی است. نویسندگان این آثار هرچه از خط اصولگرایی شیعی فاصله گرفته و اخباری می شدند، روایات و اخبار مطروحه در قرن دوم و سوم را بیشتر احیاء کرده و گاه چیزهایی هم از این طرف و آن طرف ضمیمه می ساختند. طبعا علمای اصولی تر ـ مقصود در بخش عقاید است ـ در این باره حساسیت بیشتری داشتند و این قبیل مطالب را بیشتر به اختصار می نوشتند.
از قرن ششم هفتم کتابهایی در زبان فارسی پدید آمد که مربوط به شیعه و زندگی امامان (ع) بود. در آنها نیز روایات تاریخی و فضائل آمیخته بهم نوشته شد و به تدریج هم توضیحی تر و گاه داستانی تر نمود یافت. یکی از معروف ترین این آثار احسن الکبار است که مصحح کتاب فوحات در مقدمه این اثر شرحی در باره آن به دست داده و رابطه آن را با کتاب فوحات که آن هم در ذکر کرامات و خوارق عادات ائمه اثنا عشر است توضیح داده است. میر یوسف علی حسینی استرآبادی نویسنده اخباری اواخر قرن یازدهم، معاصر با قاضی نورالله شوشتری، از عالمان اخباری است که جدالی فکری هم با قاضی داشته و کتاب اسئله یوسفیه حاصل نامه نگاری های علمی آن دو عالم است که با دو نگرش اخباری ـ غالی با نگرش اصولی ـ اعتدالی نوشته شده است.
کتاب در پانزده بخش تنظیم و ترتیب داده شده است. بخش اول تا چهاردهم در فضایل ائمه علیهم السلام و بخش پانزدهم در فضایل برخی از صحابه و خدام آنان است.
مصحح محترم شرح مبسوطی در باره زندگی این عالم به دست داده، آثار وی را مورد بحث قرار داده و بویژه در باره منابع فوحات با تفصیل سخن گفته است.
طبله نخست کتاب در ذکر بعضی از فضائل اهل بیت (ع)‌است و طبله دوم در باره امام علی علیه السلام. طبله های بعدی در باره حضرت فاطمه زهرا (س)، امام مجتبی (ع) تا امام زمان علیه السلام است. در طبله پانزدهم کرامات و مقامات برخی از اصحاب پیامبر و خدام اهل بیت و محبان ایشان و کرامات آنان آمده است.
عمده کتاب ترجمه احادیث فضائل و گاه استفاده از کتابهای فارسی پیش از آن است که عینا در این کتاب آمده و چینش تازه ای یافته است. هرچه هست، کتابی است از نوع کتابهای قرن یازدهم هجری، به روش اخباری که می تواند ما را با حجم زیادی از اخبار و احادیث این حوزه آشنا سازد.