مناقب امیرالمؤمنین علیه السلام (المناقب خوارزمی)

توضیحات

مناقب امیرالمومنین (ع) یا فضائل امیرالمومنین (ع) مشهور به المناقب یا مناقب خوارزمی کتابی در فضائل و مناقب امیرالمومنین امام علی (ع)، نوشتۀ موفق بن احمد خوارزمی (متوفای ۵۶۸ق) عالم دینی اهل سنت است. کتاب در ۲۷ فصل تنظیم شده که فصل شانزدهم آن خود چهار فصل دارد و در مجموع ۳۰ فصل از کتاب به فضایل و مناقب امیرالمومنین (ع) می‌پردازد.

درباره مولف

موفّق بن احمد بن محمد مکی خوارزمی معروف به أخطب خوارزم (۴۸۴-۵۶۷ قمری) فقیه، محدث، خطیب، ادیب، مورخ و شاعر سنی مذهب قرن ششم قمری است.

خوارزمی از دوستداران اهل بیت است و کتاب دیگری با عنوان مقتل الحسین (ع) دارد که در آن نیز فصل‌هایی را به مناقب اهل بیت پیامبر (ص) اختصاص داده است. خوارزمی یک «اربعین» هم در فضائل حضرت علی (ع) داشته که ابن شهر آشوب از آن در مناقب خود استفاده کرده است. البته برخی آن را عینا همان المناقب می‌دانند، اما به ظاهر این اربعین، کتاب دیگری بوده است.

اعتبار کتاب

مناقب خوارزمی از آثار ارزشمندی است که شهرت آن در میان شیعیان حتی بیشتر از اهل سنت است و بسیاری از بزرگان در آثار خویش از آن بهره برده‌اند؛ مانند علامه مجلسی، سید بن طاووس، ابن شهرآشوب، اربلی و … از شیعیان و ابن وزیر یمانی، ابن حجر عسقلانی، گنجی شافعی، ابن صباغ مالکی و … از اهل سنت.

محتوای کتاب

تعداد روایاتی که در کتاب مناقب امیرالمومنین آمده مجموعاً ۴۱۶ خبر بر اساس شمارش چاپ کنونی است. خوارزمی تمامی روایات را با ذکر سند نقل کرده و طریق خود را به راویان اصلی آورده است. به طوری که حجم زیادی از کتاب به ذکر اسناد اختصاص دارد. روایات این کتاب منحصر به احادیث نبوی نیست.

فصول کتاب مشتمل بر ۲۷ فصل است که برخی از آنان عبارت‌اند از:

• آیاتی که در شأن علی (ع) نازل شده است، مانند آیه تطهیر، آیه ۱۳۲ سوره طه، آیه ۳ سوره توبه.
• محبت پیامبر (ص) به علی (ع) و نهی از بغض نسبت به او،
• سبقت در ایمان،
• بودن علی (ع) با حق و حق با علی،
• جزو اهل بیت،
• برترین صحابه،
• بیان زهد او در دنیا،
• بالا رفتن بر دوش پیامبر (ص) برای شکستن بت‌ها،
• ابلاغ برائت به مشرکان،
• اشتیاق بهشت به او و بسیاری دیگر از فضائل و همچنین مختصری درباره احوال آن حضرت.

مؤلف با ذکر خاتمه و دعا، کتاب خویش را پایان می‌برد.

خوارزمی از منابعی که برای تألیف کتاب خود استفاده کرده است سخنی نمی‌گوید؛ احتمالاً علت این امر آن است که وی طریق رسیدن خود را به راویان، ذکر کرده، و بنابراین نیازی به نقل از کتب نداشته است. البته روایاتی که نقل کرده در کتب مشهور شیعه و سنی است. مصحح کتاب در پاورقی به برخی از این کتب اشاره می‌کند. تقریباً همه راویانی که خوارزمی در این کتاب از آن‌ها حدیث نقل کرده محدثان اهل سنت هستند.

ترجمه و شرح کتاب:

• ترجمه و شرح مناقب خوارزمی در منصب امام علی (ع) توسط ابوالحسن حقیقی. این کتاب با تحقیق مالک محمودی و به همت جامعه مدرسین در قم چاپ و منتشر شده است.
• ترجمه‌ دیگر مناقب امیرالمومنین (ع) با نام «کفی از یمی» از حسین غفاری ساروی منتشر شده است.