موسوعه کتب الشیخ الصدوق (دوره ۹ جلدی)

توضیحات

موسوعه ۱۲ جلدی کتب الشیخ الصدوق اثر شیخ صدوق (معروف به اِبنِ بابِوِیْه) و تصحیح و تحقیق جواد القیومی الاصفهانی به همت مؤسسه بوستان کتاب به زبان عربی به چاپ رسید.

عناوین مجلدهای این موسوعه عبارت است از: الامالی، التوحید، ثواب الاعمال، الخصال، علل الشرایع، عیون اخبار الرضا، کمال الدین و تمام النعمه، معانی الاخبار، و سائر الکتبه؛ که در ذیل به معرفی مختصری هر یک از این کتب می‌پردازیم:

جلد اول: کتاب «الأمالی»

«الأمالی» کتابی به زبان عربی، تألیف شیخ صدوق (حدود ۳۰۶-۳۸۱ ق)، متکلم، ادیب، فقیه و حدیث‌شناس برجسته امامیه در سده چهارم هجری است. این کتاب حاصل جلسه‌های متعددی است که شیخ صدوق، هفته‌ای دو روز (سه شنبه و جمعه) از ۱۸ رجب سال ۳۶۷ ق تا ۱۱ شعبان سال ۳۶۸ ق در مشهد برای شاگردانش املاء کرده و ایشان نوشته‌اند.

جلد دوم: کتاب «التوحید»

کتاب «التوحید»، کتابی روایی درباره اعتقادات شیعه به زبان عربی، تألیف شیخ صدوق است. موضوع اصلی کتاب، توحید از نظر شیعه است که مباحث و موضوعات مرتبطی مانند صفات ثبوتی و سلبی، ذاتی و فعلی و نسبت آنها با ذات الهی و حدوث و قدم و قضا و قدر و جبر و تفویض در کتاب مطرح شده است.

به گفته مؤلف، انگیزه تألیف کتاب، پاسخ به تهمت‌های مخالفان درباره اعتقادات شیعه بوده است. این کتاب، از معتبرترین منابع حدیثی به شمار می‌رود و علمای شیعه به آن توجه داشته‌اند و در آثار بعدی به روایات آن استناد شده است.

جلد سوم: کتاب «ثوابُ الأعمال»

این کتاب حاوی روایاتی است که اعمال پسندیده و پاداش آنها (ثواب الاعمال) را بیان می‌کند؛ این کتاب همواره مورد توجه عالمان و همچنین عموم شیعیان بوده و از مهمترین آثار حدیثی شیعه به شمار می‌آید.

جلد چهارم: کتاب «الخِصال»

شیخ صدوق در این کتاب، روایاتی درباره مسائل اخلاقی و اعتقادی جمع‌آوری کرده و روایات را، به تناسب اعدادی که در آن احادیث به کار رفته، دسته‌بندی کرده و الخصال اولین کتابی بوده که به این سبک نگاشته شده است.

جلد پنجم: کتاب «عِلَلُ الشَّرائِع»

اثر حاضر، مشتمل بر روایاتی از رسول خدا (ص) و ائمه اطهار (ع) است که موضوع آنها علت و فلسفه برخی از احکام شرعی و عقیدتی است، مانند عللِ وضع اسامی اشیا و اشخاص، عوامل حوادث و وقایع، علل گرایش به عقاید و اعمال و چگونگی خلق حیوانات. شیخ صدوق در این کتاب، به علت برخی از کارهای پیامبران، پیامبر اسلام (ص) و ائمه معصومین (ع) نیز اشاره کرده است.

این کتاب در ۶۴۷ باب تنظیم شده و در دو جلد منتشر شده است. از آنجا که مطالب این کتاب برای عموم مردم جالب توجه می‌باشد و تاکنون چند ترجمه نیز از آن منتشر شده است.

جلد ششم: کتاب «عُیونُ أخْبارِ الرّضا یا عیون الأخبار»

اثر حاضر، کتابی حدیثی درباره زندگی، آثار و روایات امام رضا (ع) است. احادیث این کتاب در ۶۹ باب تنظیم شده که بخشی از آن، سخنان امام رضا (ع) بوده و بخشی دیگر احادیثی که آن حضرت از امامان پیش از خود، روایت کرده است. عیون اخبار الرضا در موضوعاتی چون فقه، اخلاق، سیره و علم کلام از منابع مهم شیعه به شمار می‌رود.

عیون الاخبار در ۱۵ کتاب شرح و بیش از ۱۰ کتاب ترجمه شده و بارها در کشورهای مختلف اسلامی چاپ شده است.

جلد هفتم: کتاب «کَمالُ الدّین و تَمامُ النّعْمَه»

شیخ صدوق در این کتاب به موضوع غیبت و ظهور امام زمان (عج) می‌پردازد. شیخ صدوق، نمونه‌های فراوانی از غیبت پیامبران الهی را آورده و به بررسی کامل امامت حضرت مهدی (ع)، تولد، روایات پیامبر و ائمه (ع) درباره ظهور آن حضرت، کسانی که به خدمت آن حضرت رسیده‌اند و شرایط دوران ظهور ایشان پرداخته است.

جلد هشتم: کتاب «مَعانی الأخبار»

این اثر، کتابی حدیثی است که با موضوع فقه الحدیث تألیف شده است. این کتاب شامل مجموعه روایاتی از رسول خدا (ص) و ائمه معصومین است که در توضیح حدود ۵۰۰ اصطلاح قرآنی، روایی، کلامی و فقهی بیان شده است. شیخ صدوق در این کتاب برخی مطالب اعتقادی را با استدلال همراه کرده و گاه برخی روایات را با چند سند نقل کرده است و در مواردی نیز حدیث را به صورت تقطیع‌شده نقل کرده است.

در این کتاب روایاتی را نقل شده که خود، آن‌ها را از راویان پیشین شنیده و در مواردی نیز زمان و مکان شنیدن حدیث را ذکر کرده است. بیشترین نقل او از پدرش ابن‌بابویه و سپس از ابن ولید قمی است. تعداد احادیث کتاب را بر اساس شمارش احادیث تکراری یا احادیثی که در بین سایر احادیث آمده است ۷۸۴، ۸۰۹ و ۸۳۷ حدیث گفته‌اند که در ۴۲۹ باب گرد آمده است.

جلد نهم تا دوازدهم: «سائر کتبه»

جلد آخر که جلدهای ۹ تا ۱۲ را شامل می‌شود، در بردارنده کتب زیر است:

• صفات الشیعه
• فضائل الشیعه
• فضائل الاشهر الثلاثه
• مصادقه الاخوان
• الاعتقادات