نامیرا

توضیحات

 نیستان نامیرا با راوی سوم شخص و روایت خطی در زمان چند قدم مانده به عاشورا با عبدالله‌ابن‌عمیر کلبی شروع می‌شود و در آستانۀ آن شبه‌رستاخیز عظیم و با تصمیم او هم پایان می‌گیرد. در این کتاب با داستانی شخصیت‌‌محور روبرو هستیم. نویسنده سعی دارد تا با یک روایت اصلی و چند خرده‌روایت‌ از تغییر روش، تردیدها، اهداف و حتی جستجوگری‌های مردم آن زمان بگوید.

نامیرا تأکید می‌کند که انگیزۀ بسیاری از اهالی کوفه در دعوت از امام، فقط منافع و مطامع دنیایی بوده است. به عنوان نمونه برای بخشی از مردم مسئله این بود که چرا معاویه شام را بر کوفه برتری داده است؟ مرگ معاویه این فرصت را برای آنها فراهم ساخته بود تا برتری خود نسبت به شام را احیا کنند، اما ابن زیاد با ترساندن و تطمیع و تهدید اصل انگیزۀ دعوت‌کنندگان را محو کرد.

تلاش معاویه برای قلب حقیقت به‌وسیلۀ جعل حدیث، توسل به جبرگرایی و یاری گرفتن از آن دسته از صحابی که نه دل در گرو حقیقت دعوت پیامبر داشتند، بلکه هنوز نظام ایمانی ذهنشان مبتنی بر مؤلفه‌های برتری در جاهلیت بود، در زمان حیات خودش و بعد از دورۀ زمامداری فرزندش به ایجاد غبار در فضای فکری کمک شایانی کرد. آنچه که در فرهنگنامۀ سیاسی اسلامِ فتنه می‌خوانیم؛ فتنه در ادبیات سیاسی اسلام، در بیشتر موارد به آزمایش­های پیچیده و بسیار مبهمی ناظر است که هرکسی ‌تاب و توان موفقیت در آنها را ندارد؛ جاهایی که حق و باطل به هم در آمیزند و به هم مشتبه شوند، به گونه­ای که به سادگی نمی‌توان حق را از باطل تشخیص داد. در چنین مواردی است که بعضی به گمان پیروی از حق به دنبال باطل می­روند و عملاً در زمرۀ مخالفان حقیقت قرار می­گیرند، اما خود گمان می­کنند که کاری نیکو انجام داده‌اند.

در شرایط فتنه مسائل آن‌قدر به هم آمیخته می­شود که حتی افراد زیرک هم به‌سادگی نمی‌توانند تشخیص دهند که حق کدام است و باطل کدام و راه کجا و باطل کجا و آب کدام و سراب کدام است؟

در شرایط فتنه دو گروه، که هر دو در ظاهر اهل قبله و نماز و روزه­اند، در مقابل یکدیگر صف‌آرایی می­کنند و در چنین شرایطی تشخیص وظیفه چندان آسان نیست.

آنچه که عبدالله را در این داستان سردرگم کرد، همین ماجراست. به این جملات از متن کتاب توجه کنید:

«یزید مسلمانی است که پدرش از کاتبان وحی بود و سال‌ها مانند چوپانی دلسوز مسلمانان را سرپرستی کرد. حسین نیز مسلمانی است که جدش رسول خداست و فرمود حسین از من است و من از حسین» (صفحه ۱۵۵) با افکار و اذهانی که به این حقیقتِ منقلب‌شده خو گرفته‌اند، چه می‌توان کرد؟

حیرت و تردید شخصیت عبدالله و با شدت کمتری در شخصیت ربیع، یکی از عوامل تعلیق و ترغیب خواننده برای ادامۀ داستان است. استواری عقیدۀ عبدالله در وجوب اطاعت از یزید به عنوان خلیفۀ مسلمانان او را به پرتگاه مهلک جزم‌اندیشی نکشاند. هرچند او از دعوت‌کنندگان امام نبود، جایی که حقیقت در برخورد با ابن زیاد و انس ابن حارث برای او عیان گشت، در پیوستن به لشگر امام لحظه‌ای درنگ نکرد.

این رمان شروع آرامی دارد و با کمک تصویرسازی به خواننده فرصت همراهی می‌دهد. شخصیت‌ها به‌تدریج وارد داستان می‌شوند و حضورشان در خدمت کلیت داستان است. نام‌های بزرگ مانند مختار ثقفی و هانی و… نویسنده را وسوسه نکرده تا به پررنگ‌تر کردن نقش آنها در داستان بپردازد و رمانش را فربه‌تر کند. به نظر می‌رسد این نام‌ها و تأثیرگذاریشان آن اندازه برای نویسنده مهم بوده که به پیشبرد داستان کمک کند.

از پرسش‌های بدون پاسخ در این کتاب عدم توجه و سکوت کامل نسبت به اشخاصی مانند «سلیمان بن صرد خزاعی» و «عمر بن سعد ابی وقاص» است. باید توجه داشت که سلیمان پایه‌گذار دعوت حسین بن علی علیه السلام به کوفه بود و بعدها هم به دلیل عدم حمایت از مسلم او را به شکست کشاند. از دیگر شخصیت‌های محوری کوفه «عمر بن سعد ابی وقاص» بود که با نامه‌نگاری به یزید سبب عزل نعمان بن بشیر گشت و مقدمات ورود عبیدالله را به کوفه هموار کرد. هرچند فقدان این دو شخصیت و نام در داستان می‌تواند ضعف محسوب گردد، اما قابلیت انطباق شرایط و آدم‌های گذشته بر امروز یکی از فرصت‌های غیرقابل‌کتمانی است که مطالعهۀاین رمان برای خوانندگانش فراهم می‌کند. منبع