کتاب الاعتقادات

توضیحات

کتاب الاعتقادات اثر محدث و متکلم فقیه، شیخ صدوق، کتابى است پیرامون علم کلام و اعتقادات شیعه دوازده امامى که به زبان عربى و در قرن چهارم هجرى نوشته شده است.

کتاب با مقدمه مفصلى از محقق آغاز شده که حجم قابل توجهى از مطالب را به خود اختصاص داده است. در این مقدمه، ابتدا زندگى‌نامه شیخ صدوق ذکر و ضمن اشاره به دوران ولادت و عصر زندگى ایشان، به مسائل زیر پرداخته شده است: بعضى از مشایخ و اساتیدى که شیخ صدوق از ایشان روایت کرده است؛ فرمایشات امام عصر(عج) در مورد ایشان؛ قدرت، توانایى و تسلط ایشان بر علم کلام، استدلال و مناظره؛ محاسن و ویژگى‌هاى علم کلام نزد شیخ صدوق؛ روش و شیوه ایشان در مناظره؛ کلام اعلام و بزرگان درباره آراى شیخ صدوق و شیخ مفید؛ اهمیت کتاب حاضر؛ روش تحقیق در این اثر و نسخه‌هاى موجود از آن.

از آنجا که نسخ خطى فراوانى از این کتاب موجود است، لذا صحیح‌ترین و بهترین آن‌ها برای امر تصحیح و مقابله، انتخاب شده است.

در صورت وجود اختلاف در بعضى از موارد در نسخ خطى کتاب، آن متنى برگزیده شده که مطابق با نصوص احادیث و روایات و یا عبارات شیخ صدوق در سایر آثار ایشان مى‌باشد.

از آنجا که این کتاب، از جمله مصادر «بحار الأنوار» محسوب شده و علامه مجلسى آن را در کتاب خود آورده است، در امر تصحیح، این کتاب با «بحار الأنوار»، به‌صورت حرف‌به‌حرف مقابله گردیده و به موارد اختلافى، اشاره شده است.

معروف است که شیخ صدوق، غالب عبارات و جملات اخبار و روایات را از سایر کتب خویش نقل کرده است و لذا در امر تصحیح، احادیث مرویه و نصوص مأثوره، استخراج و در پاورقى‌ها، بدان اشاره گردیده است.

در صورتى که عبارتى از متن، با نصى از نصوص اخبار و احادیث مطابق بوده و آن روایت، طولانى باشد، به دلیل جلوگیرى از تکرار متن در پاورقى، بدون آنکه آن روایت ذکر شود، در پاورقى فقط به مصدر آن روایت، اشاره شده است. اما اگر تباین و تغایرى نسبى میان متن کتاب و نص روایت وجود داشته، نص روایت در پاورقى ذکر گردیده است.

از دیگر اقدامات که پیرامون تحقیق و تصحیح کتاب، در چاپ حاضر صورت گرفته، عبارت است از:

1. تبیین و توضیح بعضى از لغات و کلماتى که فهم آن‌ها سخت به نظر رسیده است.
2. اعراب‌گذارى بعضى از کلمات به‌منظور تسهیل در قرائت و فهم آن.
3. اکتفا نکردن در توثیق عبارات کتاب، به مصدر واحد، بلکه مراجعه به اغلب مصادرى که در آن به مطلب مورد نظر، اشاره شده است.
4. تخریج آیات قرآن کریم به‌واسطه ذکر آیه شریفه و سوره مبارکه آن.
5. ذکر برخى از مطالب علمى – کلامى و موضوعات اعتقادى متناسب با متن در پاورقى‌ها، از کتاب «تصحیح الاعتقاد» شیخ مفید و نیز برخى از تعلیقات علامه مجلسى در «بحار الأنوار».
6. ترجمه برخى از اعلام و ذکر اختلافات موجود در نسخ در ضبط اسامى.
7. استفاده از کروشه با ذکر شماره برای اضافاتى که در مصادر دیگر وجود دارد، همراه با ذکر آن مصدر در پاورقى.

از جمله ویژگى‌هاى این نشر، آن است که داراى فهارس فراوان و متنوعى است که خواننده را در یافتن مطالب و موضوعات مورد نظر، یارى مى‌رساند. این فهارس که در انتهاى کتاب آمده است، عبارتند از: فهرست آیات؛ اوایل احادیث و آثار؛ اسماء و القاب معصومین(ع)؛ القاب اهل‌بیت(ع)؛ اسماء انبیاء؛ اسماء ملائکه؛ اسماء کتب مقدسه؛ اعلام؛ کنى و القاب؛ جماعات و طوائف؛ اماکن، بقاع و مانند آن؛ ایام و وقایع؛ اطعمه و اشربه؛ حیوانات؛ لباس‌ها، زینت و ادوات؛ اسماء بعضى متکلمین شیعه بر حسب قرن، از قرن اول تا قرن سیزدهم؛ بعضى از کتبى که مربوط به اعتقادات مى‌باشد؛ بعضى از کتب مربوط به اصول دین مذکور در متن، به‌همراه فهرست مصادر تحقیق کتاب و مقدمه آن، عناوین مقدمه، مواضیع و فهارس.