کمال الدین و تمام النعمه (متن و ترجمه) ۲ جلدی

توضیحات

کمال الدین و تمام النعمه تألیف عالم شیعه محمد بن علی بن بابویه قمی معروف به شیخ صدوق (متوفای ۳۸۱ق). وی در‌ این کتاب به موضوع غیبت و ظهور امام زمان(عج) می‌پردازد. شیخ صدوق، نمونه‌های فراوانی از غیبت پیامبران الهی را آورده و به بررسی کامل امامت حضرت مهدی(ع)، تولد، روایات پیامبر و ائمه(ع) درباره ظهور آن حضرت، کسانی که به خدمت آن حضرت رسیده‌اند و شرایط دوران ظهور ایشان پرداخته است.

شیخ صدوق انگیزهٔ خود را از نگارش این کتاب، دفاع از مسأله غیبت بیان می‌کند. او می‌نویسد:

بعد از سفر به مشهد و زیارت علی بن موسی الرضا(ع) به نیشابور رفتم. در آنجا شیعیانی که به دیدن من می‌آمدند و شبهاتی را درباره امام زمان(ع)مطرح کردند که من هم سعی فراوانی در حل آن شبهات نمودم, تا آنکه به قم آمدم. در آنجا نیز شیخ نجم الدین ابو سعید محمد بن حسن بن محمد بن احمد بن علی بن صلت قمی به دیدارم آمد. او نیز از من درخواست نگارش کتابی در این باره داشت و من هم به ایشان وعده اجابت دادم, تا آنکه شبی امام زمان(ع) را درخواب دیدم. آن حضرت به من فرمود: «چرا کتابی درباره غیبت نمی‌نویسی تا خداوند به وسیله آن حوائجت را برآورده سازد؟». عرض کردم: «ای فرزند رسول خدا! من در این باره چند کتاب نوشته‌‏ام». آن حضرت فرمود: «اینک کتابی بنویس و در آن به غیبت‌های پیامبران الهی اشاره کن!». پس از آن از خواب بیدار شدم و بر آن شدم تا این کتاب را به نگارش درآورم.

اهمیت ویژه این کتاب در نقل اقوال عالم بزرگ شیعی دوره غیبت صغری؛ یعنی ابو جعفر محمد بن عبد الرحمن ابن قبه رازی (متوفای قبل از ۳۱۹ق) است. دانسته‌های ما درباره این عالم شیعی محدود به نکاتی است که ابن ندیم و نجاشی آورده‌‏اند. دیگر عالمان رجالی نکته چندانی به نکات ایشان نیفزوده‏‌اند. به گفته نجاشی ابن قبه نخست از معتزلیان بوده و سپس به تشیع گرویده است.

از دیگر ویژگی‌های این کتاب نقل برخی از توقیعات صادر شده از ناحیه مقدسه است. شیخ صدوق برخی از مطالب این بخش را از متون کهن‌تر و گاه به نحو شفاهی از برخی مرتبطان با نواب اربعه نقل کرده است.

این کتاب از قدیمی ترین و معتبرترین منابع روایی شیعه درباره امام زمان(ع) می‌باشد. شیخ صدوق در این کتاب بسیاری از مباحث اعتقادی شیعه را درباره آن حضرت و غیبت آن امام مطرح نموده و به پاسخ‌گویی شبهات منکران و مخالفان می‌پردازد.

کمال الدین و تمام النعمه مجموعاً دارای ۶۲۱ روایت از ۸۸ راوی در ۶۳ باب است. برخی موضوعات مورد بحث در این ابواب عبارت‌اند از: