کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد

توضیحات

کنز الفوائد یا کشف الفوائد فی حل مشکلات القواعد تألیف سید عمیدالدین عبدالمطلب بن سید محمد بن على اعرجى حسینى حلى، معروف به عمیدى (م ۷۵۴ ق) از شروح معتبر قواعد الاحکام علامۀ حلى (م ۷۲۶ ق) مى‌باشد.

این کتاب پس از اتمام جلد اوّل کتاب إیضاح الفواید فی شرح مشکلات القواعد تألیف فخر المحققین (م ۷۷۱ ق) در سال ۷۲۴ق و قبل از اتمام جلد دوّم آن در سال ۷۶۰ق تألیف شده است و مطالبى در رد بر نظریات فخر المحققین فرزند علامۀ حلى و پسر دایى مؤلف در آن آمده است.

این کتاب باصطلاح شرح بالقول (قال…أقول) است و در آن قسمت‌هایى از مباحثات و گفتگو بین مؤلف و دایى بزرگوارش علامۀ حلى (قده) آورده شده و همچنین قسمتى از کتاب نیز به مذاکرات در جلسۀ درس اختصاص دارد.

مؤلف بر بسیارى از کتاب‌هاى داییش علامۀ حلى همچون تهذیب الأصول، نهج المسترشدین أنوار الملکوت و مبادىء الأصول شرح زده است و بنابراین با احاطه بر نظریات او، کتاب کنز الفوائد از کتاب‌هایى است که جامع نظریات علامۀ حلى در مباحث مختلف نیز مى‌باشد.

همان‌طور که در خطبۀ مؤلف آمده، او صرفا به شرح اشکالاتى که در کتاب قواعد الأحکام آمده است، بسنده نکرده است بلکه هرگاه علامۀ حلى در مسأله‌اى توقف یا اشکالى کرده، وى وجه اشکال و توقف را بیان نموده یا اگر نظریۀ مخالفى یا مستند روایتى یا احتمالاتى در مبحثى وجود داشته است مؤلف آن نظریه و مستند روایات و وجوه احتمالات را ذکر نموده است.

کتاب کنزالفوائد از سه جلد تشکیل شده است.

• جلد اول شامل کتاب‌هاى طهارت، صلاه، زکاه، صوم، حج، جهاد، متاجر، دین و توابع آن، امانات، غصب و توابع آن، شفعه و احیاء موات مى‌باشد.
• جلد دوم کتاب‌هاى اجاره و توابع آن (مزارعه، مساقات، شرکت، قراض، وکالت، سبق و رمایه)، کتاب وقوف و عطایا (احکام سکنى و صدقه، هبه، وصایا)، نکاح و فراق را در بردارد.
• در جلد سوم کتاب‌هاى عتق، صید و ذبائح، فرائض، قضاء، احکام شهادات، حدود و جنایات مطرح شده است.

ویژگى‌ها

کتاب موجود از نظر استخراج منابع موجود در کتاب، کتاب بسیار باارزشى است و جز در موارد خاصى که به مصادر ثانوى ارجاع داده شده است، کلیۀ منابع اعم از آیات، روایات و مصادر اقوال فقها و بزرگان مستقیما استخراج شده است. و در آخر کتاب نیز فهرست آیات و روایات قرآن کریم در یکجا جمع‌آورى شده است.

از دیگر خصوصیات، قلم روان و بیان رساى مؤلف است که به وضوح در سراسر کتاب به چشم مى‌خورد. مؤلف غالباً به نظریات شیخ طوسى در مبسوط و محقق حلى در شرایع الإسلام نظر داشته و گاهى نیز نظریات علامۀ حلى را با نظریات محقق در شرایع الإسلام مقایسه و بررسى مى‌نماید.

تسلط عجیب مؤلف به نظریات فقهاى عظام باعث شده که مؤلف وجوه خلاف یا تردید و نظائر آن را در تمام مطالب کتاب با عبارت‌هایى نظیر: أقول…وجه النظر، أقول…وجه القوه، أقول…وجه القرب، أقول منشأ الإشکال و نظائر آن بیان نماید. منبع