تذکره الخواص من الامه بذکر خصائص الائمه (دو جلدی)

توضیحات

تذکره الخواص، کتابی به زبان عربی نوشته یوسف بن قزاوغلى مشهور به سبط ابن جوزى، از مشهورترین عالمان اهل سنت در قرن هفتم هجرى قمرى است. ابن جوزی ابتدا بر مذهب حنبلی بود و سپس به مذهب ابوحنیفه گرائید. برخی هم او را شیعه دانسته‌اند. ذهبی می‌گوید از سبط نوشته‌ای دیده که دلالت بر تشیعش می‌کرده است، چنان که ابن رافع سلامی (متوفای ۷۷۴ق) می‌گوید کتاب «ریاض الافهام» را از سبط بن جوزی در فضائل اهل بیت دیده که تشیع در آن ظاهر بوده است.

مؤلف، این کتاب را در شرح‌حال علی بن ابی‌طالب(ع) و فرزندان او در دوازده باب نوشته است.

«تذکره الخواص» از جمله آثار حدیثى اهل سنت بشمار مى‌رود و بناى نویسنده بر آن بوده که اخبار را به‌صورت مسند ذکر کند.

از این کتاب به‌گونه‌هاى مختلف نام برده شده است:

«تذکره الخواص من الأمه بذکر خصائص الأئمه»؛ «تذکره الخواص من الأمه فی ذکر خصائص الأئمه»؛ «تذکره خواص الأمه فی معرفه الأئمه»؛ «مناقب» و «مناقب على(ع)».

کتاب، مشتمل است بر ترجمه مؤلف، مقدمه، تصاویری از نسخ خطی و دوازده باب.

باب اول، نسب امام على(ع) و نام، کنیه، صفت، پدر، مادر، برادران و خواهران او.

باب دوم، فضایل امام على(ع). پس از ذکر آیات نازل در شأن آن حضرت، احادیث مشهور و متواتر در فضیلت حضرت ذکر شده است.

باب سوم، خلافت امام على(ع). عمده اخبار این بخش به سه جنگ مهم در دوران خلافت امام(ع)؛ یعنى جمل و صفین و نهروان اختصاص دارد.

باب چهارم، ورع امام على(ع) و زهد و خوف و عبادت او. نظر به اینکه زهد و عبادت امام على(ع) از ویژگى‌هاى بارز حضرت است، یک باب به اخبار این دو امر اختصاص یافته است.

باب پنجم، منتخباتى از سخنان امام(ع) است. ابتدا چند خطبه آمده و سپس سخنان دیگر آن حضرت در موضوعات مختلف گرد آمده است.

باب ششم، شهادت امام على(ع). در این باب، چگونگى شهادت، میراث حضرت، والیان حضرت هنگام شهادت، انگشتر، موالى، مسانید و همسران حضرت، تبیین شده است.

باب هفتم، همسران و فرزندان آن حضرت. به نظر نویسنده، آن حضرت داراى ۱۴ پسر و ۱۹ دختر بوده است.

باب هشتم، شرح حال امام حسن(ع). در این باب فضایل امام حسن(ع)، اتفاقات پس از شهادت امام على(ع)، وفات امام حسن(ع)، فرزندان امام(ع) و معرفى چند تن از نواده‌هاى او آمده است.

باب نهم، شرح حال امام حسین(ع). این باب بیشتر به زندگى سیاسى امام حسین(ع) اختصاص دارد. پایان‌بخش این باب، فصلى در مورد یزید بن معاویه و جواز لعن او و بحثى درباره قیام مختار و انتقام خداوند از قاتلان امام حسین(ع) است.

باب دهم، شرح حال محمد بن حنفیه. پس از بیان برخى ویژگى‌هاى او، سخنان و چگونگى وفات و فرزندان او ذکر شده است.

باب یازدهم، شرح حال خدیجه کبرى و حضرت زهرا(س). در این باب فضایل این دو شخصیت بزرگوار و چگونگى وفات آنها و نیز فرزندانشان بیان شده است.

باب دوازدهم، شرح حال بقیه امامان(ع). زندگى‌نامه مختصر نه امام باقى‌مانده در آخرین باب آمده است.

نسخه‌هاى تذکره الخواص، نشان مى‌دهند که نویسنده، کتاب خود را دو بار تحریر کرده است؛ به‌عبارت‌دیگر، پس از تألیف و نشر آن، کتاب را با ویرایش جدید نیز منتشر ساخته است و رابطه میان دو تحریر، عموم و خصوص من وجه است. نسخه‌هاى دیگرى نیز از این کتاب موجود است که در واقع خلاصه آن مى‌باشد.