دروس شرح فصوص‌ الحکم قیصری جلد اول

فصوص‌ الحکم یکی از منابع مهم و برجسته عرفان نظری است که شامل اصول عرفان و تعالیم ابن عربی در «وحدت وجود» است. و تاکنون شرح‌های فراوانی بر آن نوشته شده است. آنچه اکنون پیش‌رو است، شرحی است که داودبن محمودبن محمد رومی قیصری بر آن نوشت و در آن پیچیدگی‌های فصوص‌ الحکم را با چیره دستی گشود.

کتاب فصوص‌ الحکم شامل ۲۷ فصل است که نویسنده از آن به «فصّ» یعنی «نگین انگشتری»، تعبیر کرده است. هر فصّ منسوب به یکی از پیغمبران با ذکر حکمت ویژه آن پیغمبر است. انبیا(ع) به آن صورت که در این فصوص تصویر شده‌اند، در حقیقت صورت‌ها و نمونه‌هایی‌اند از انسان کامل، که هر صورت بر حسب جنبه خاص خود، خداوند را به نوعی می‌شناساند.

فاتحه فصوص‌ الحکم «فصّ حکمه الهیه فی کلمه آدمیه» و خاتمه آن «فصّ حکمه فردیه فی کلمه محمدیه» است و در آن ۲۷ کلمه تامه و انسان کامل به ترتیب «آدم، شیث، نوح، ادریس، ابراهیم، اسحاق، اسماعیل، یعقوب، یوسف، هود، صالح، شعیب، لوط، عزیز، عیسی، سلیمان، داود، یونس، ایوب، یحیی، زکریا، الیاس، لقمان، هارون، موسی، خالد و محمد (ص)» آمده است.

در قرآن کریم از ۲۵ پیغمبر نام ‌برده شده است که از آن میان تنها «یسع» و «ذوالکفل» در کتاب فصوص‌ الحکم نام برده نشده‌اند و برای  ۲۳ نفر دیگر فص ویژه‌ای قرار داده شده است.

شرح قیصری، دقیق‌ترین شرحی است که تاکنون بر فصوص‌ الحکم محی‌الدین ‌ابن عربی، نوشته شده است. این شرح از همان آغاز با استقبال اهل فکر و نظر مواجه شد و محور تدریس و بحث قرار گرفت. دانشیان عقل و عرفان نیز در هر عصر و روزگار این کتاب را به عنوان متن درسی برگزیده‌اند؛ از جمله علامه حسن‌زاده آملی، عنایت ویژه‌ای به این کتاب داشت و شرح‌هایی به زبان عربی و فارسی بر آن نگاشت.

آیت‌الله حسن‌زاده آملی در مقدمه کتاب درباره دوره‌های تدریس شرح فصوص قیصری نوشته‌اند:

«دوره اول تدریس شرح فصوص از اول تا آخر فی‌المجلس برای دوستان و آقایانی املا می‌کردیم و چیزهایی که خودمان در خاطر داشتیم و از گوشه و کنار یادداشت داشتیم را گفتیم و آنها را می‌نوشتند و این دوره چند سال به طول انجامید و آن یادداشت‌ها پیش من هست که اگر تنظیم کنیم مناسب است که به عنوان شرح کتاب در دست طبع قرار گیرد. دوره دوم نیز از اول تا آخر را مباحثه کردیم که خیلی خوب بود منتها به صورت املا همانند دوره اول نبود. دوره سوم نیز تدریس شد که ناتمام مانده بود و الان این دوره چهارم است که در حضور شریف شما هستیم که بحمدالله با نوار هم ضبط می‌شود.»

کتاب حاضر از چهار فصل با عناوین «فی الوجود و انه هو الحق»، «فی أسمائه و صفاته تعالی»، «فی الأعیان‌ الثابته» و «فی الجوهر و العرض علی طریقه أهل‌ الله» تشکیل شده است. منبع