التحقیق فی کلمات القرآن الکریم (۱۴ جلدی)

توضیحات

التحقیق فی کلمات القرآن الکریم اثر شیخ حسن مصطفوى (تبریز ۱۲۹۷ – ۱۳۸۴ش) است که نویسنده در آن، به معناشناسى کلمات قرآن کریم از الف تا یاء پرداخته است. این اثر به زبان عربى و یک دوره کامل در ۱۴ جلد نوشته شده و در زمینه علم لغت و به‌ویژه شناسایى علمى و مستند کلمات قرآنى و نیز تفسیر و علوم قرآن از منابع قابل توجّه بشمار مى‌رود.

نویسنده، اثر حاضر را در تاریخ ۱۳۶۶/۱۰/۲۲ش، در شهر قم به پایان رسانده است.

این کتاب در ۱۳۶۲ش، به‌عنوان کتاب سال جمهورى اسلامى ایران انتخاب شد.

نویسنده بعد از نقل اقوال دانشمندان و صاحب‌نظران لغت و ادبیات، خودش تحت عنوان «و التحقیق»، به اجتهاد و اظهار نظر پرداخته و استنباط و نظر علمى و جمع‌بندى خودش را به‌روشنى ارائه کرده است.

نویسنده محترم به جهت گستردگى کلماتى که با حرف عین شروع مى‌شود، نظم کتاب را بر هم زده و بعد از پایان حرف «غین» در جلد هفتم، حرف عین را به‌صورت مستقل در جلد هشتم قرار داده است. دانستنى است که در نظم الفبایى زبان عربى، حرف «و» بعد از حرف «ه» قرار دارد، ولى در زبان فارسی، برعکس است و حرف «ه» بعد از حرف «و» قرار دارد و در اینجا نویسنده محترم نظم جدیدى در کتابش آورده و مباحثش را به شکل: «ه، ن، و» سامان داده است.

نویسنده در مقدمه‌اش که آن را در تاریخ ۱۳۹۳ق، در تهران نوشته، تأکید کرده است که استفاده از حقایق و معارف و احکام و آداب قرآن کریم وابسته به فهم کلمات قرآنى به‌صورت دقیق و پژوهشى است و در نتیجه لازم است که در زمینه شناخت معانى کلمات بکوشیم و معانى حقیقى را از مجازى تفکیک کنیم. کتاب‌هاى تألیفى در زمینه لغات زبان عربى فراوان است و بیشتر آن کتاب‌ها به این صورت تألیف شده که هدفش گردآورى اقوال و اشاره به موارد استعمال لغات بوده و این گونه کتاب‌ها دردى را دوا نمى‌کند و باعث ضلالت و تحیر در کلمات الهى مى‌گردد.

برای شناسایى کلمات الهى، کتاب حاضر را تألیف کردم با این ویژگى‌ها: در نقل لغات، به کتاب‌هایى اعتماد کردم که بر مبناى دقت و تحقیق و تفکیک حقیقت و مجاز نوشته شده، مانند کتاب‌هاى صحاح و مقاییس و عین و… هدف ما جز کشف معانى حقیقى کلمات نیست و در این راه سخت کوشیدیم و از آیات الهى نیز استمداد طلبیدیم و… و وقتى حقیقت کشف شد، آن را بر موارد استعمالش در قرآن کریم تطبیق دادیم تا حقّ آشکار شود و باطل از بین برود.